محمد صادق زارع - دانشجو
رضا چراغی - عضو هیئت علمی گروه ادبیات فارسی دانشگاه گیلان

اساطیر و باورهای کهن ایرانی متشکل از ادیان و کهن باورهای اقوام متفاوتی است؛ از اینرو برخی شخصیت های اسطوره ای در متون مختلف دارای چهره های متفاوت و گاهی متضاد هستند. در برخورد این آراء مختلف، پیرامون برخی نمادها و شخصیت ها در متون متاخرتر نوعی حالت دوگانه و دووجهی به وجود آمده است. فردوسی با آگاهی از موضوع فوق، این تضادها و تفاوت ها را دستمایه ای برای پردازش شخصیت هایی واقعی تر و انسانی تر و چهره هایی دوگانه کرده است. نگارندگان برآنند تا با اثبات این فرضیه یکی دیگر از ظرفیت ها و توانمندی های این اثر بزرگ زبان فارسی را فرا روی مخاطبان خود قرار دهند. با توجه به وجود تعداد قابل توجهی از چهره های مهم شاهنامه چون افراسیاب، سودابه، ضحاک، کیکاووس و.. که دارای این ویژگی شخصیت پردازی هستند، بررسی و پژوهش در این مورد امری ضروری می نماید و دارای اهمیت و جذابیت قابل توجهی است. بنابراین برای اثبات فرضیه مقاله، شخصیت افراسیاب تورانی به عنوان نمونه ای از این شخصیت پردازی های دوگانه در شاهنامه فردوسی، با تیپ شخصیتی شیدایی- افسردگی (Manic-Depresion) در علم آسیب شناسی روانی امروز مورد مقایسه و انطباق قرار می گیرد. ضحاک، افراسیاب، سودابه، کیکاووس، هوم، رستم و... چهره هایی دوگانه هستند که با کنش ها و روحیات و احساسات دوگانه جلوه گر می شوند.

افراسیاب تورانی, افسردگی- شیدایی, روانشناسی و شاهنامه, شخصیت پردازی در شاهنامه