پروانه معاذاللهی - دانشجوی دکتری رشته ترجمه دانشگاه علامه طباطبایی/مربی دانشگاه ولیعصر رفسنجان/
غلامرضا تجویدی - دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی

سقوط رضاشاه و کودتای۱۳۳۲ تحولات سیاسی-اجتماعی خاصی درپی داشت که بازتاب آنها را علاوه بر حوزه سیاست، در قلمرو ادبیات فارسی نیز می توان دید. پژوهش حاضر قصد دارد تا این بازتاب ها را در ادبیات داستانی، بویژه رمان، از منظر نظریه «جامعه شناسی تولید آثار فرهنگی» بررسی نماید. بدین منظور، ابتدا، با تکیه بر مفهوم «میدان»، ساختارهای سیاسی- اجتماعی حاکم بر فضای ادبی بررسی و تاثیر ترجمه در تکوین رمان فارسی در قالب میدان ادبی مشخص می شود. سپس، برای نشان دادن پیوند بین مفاهیم «میدان» و «عادت واره»، در این نظریه، فعالیت های چهار نویسنده مترجم: صادق هدایت، ابراهیم گلستان، محمود اعتمادزاده و سیمین دانشور به­عنوان نمونه در قالب عادت واره تحلیل می شود. در نهایت، به نظر می رسد که این نظریه در پیوند دادن ساختارهای کلان سیاسی- اجتماعی با ساختارهای خردی نظیر شرایط خانوادگی، انگیزه های شخصی، اهداف اقتصادی و غیره ثمربخش بوده و از رهگذر آن بتوان خاستگاه تحولات حاصل در ادبیات داستانی و عاملیت تولیدکنندگان ادبی، از جمله مترجمان، نویسندگان و نویسنده - مترجمان را درک کرد. اما، با تمرکز بر دوره تاریخی۱۳۲۰ تا ۱۳۴۵ نتیجه گرفته می شود که ترجمه آثار ادبی بیگانه، به زبان فارسی، در تغییر ساختار داخلی میدان ادبی نقش داشته است، به صورتی که داستان کوتاه در دهه بیست به مثابه قالبی مستقل شناخته شد و فرم و مضمون رمان فارسی نیز تحولات مثبتی را از سرگذراند که اینها حاصل رابطه بین میدان های قدرت و تولید آثار ادبی و همچنین وام دار عادت واره مترجمان و نویسنده مترجمانی است که با تمرکز بر ترجمه داستان کوتاه و رمان در دهه های بیست و سی ساختار این تولیدات را متحول ساخته و ریالیسم روسی و اگزیستانسیالیسم را در آثار نویسندگان ایرانی رواج‎ دادند.

پیر بوردیو, عادت واره, میدان ادبی, ابراهیم گلستان, صادق هدایت, سیمین دانشور, محموداعتمادزاده