سکینه عباسی - دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد

ساقی­ نامه (و مغنی­ نامه) یکی از گونه­ های غیرمستقل ادب رسمی پیش از قرن هشتم هجری و گونه شعری مستقل پس از این دوره است که اغلب در قالب مثنوی و بحر متقارب سروده ­شده و در آن، شاعر با تصاویر خمری، اغراضی چون اغتنام ­فرصت، باده ­نوشی و لذت، گذشت عمر و بی ­وفایی روزگار را با اعتراض به سنت رایج جامعه بیان­ می­ کند.در این پژوهش، ابتدا، به بررسی ریشه­ ها و علل آفرینش ساقی­نامه به ­عنوان یک نوع ادبی، از میان نوع ­ها و ضدنوع­ ها پرداخته ­می­ شود؛ سپس، نشانه­ های پرکاربرد آن و پیام آنها از رهگذر مقایسه با هم­ تباران ساقی ­نامه (خمریه، قصیده، غزل، رباعیات خیام) نقد خواهد شد. در ادامه نیز به تحلیل شیوه بیان هنری این نوع ادبی و ضرورت اجتماعی و روانشناسی سرودن آن اشاره ­می­ شود و در نهایت، محتوای ساقی­ نامه بررسی­ می­ گردد.حاصل کار نشان ­می­ دهد ساقی­ نامه ­های بنیادین یکی از ضد نوع­ های حماسه و قصیده ­اند که از مجرای ذهن شاعران حکیم و فیلسوف زاییده­ شده ­اند و ساقی (مغنی) و شراب (موسیقی) و روزگار و من شاعر مهم­ترین نشانه ­های آن هستند که از طریق بیان کمینه ­گرایانه، تقابل­ گرایانه؛ انشایی با ابزار دیالوگ یک­طرفه، نگرش موجود در باب ماهیت و چیستی انسان و جهان هستی را به چالش­ می­ کشند.

ساقی نامه, شعر غنایی فارسی, گفتمان, اصالت احساس, فردیت, شراب