تصحیح اشتباهاتی در انتساب برخی ابیات به رودکی سمرقندی در لغت نامه دهخدا
- سال انتشار: 1401
- محل انتشار: فصلنامه کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی، دوره: 23، شماره: 53
- کد COI اختصاصی: JR_KVSHN-23-53_001
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 133
نویسندگان
گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید چمران اهواز
گروه زبان و ادبیات فارسی،دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهیدچمران اهواز،اهواز،ایران
گروه زبان و ادبیات فارسی،دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید چمران اهواز،اهواز،ایران
چکیده
یکی از مهمترین آثار پژوهشی تاریخ ادبیات فارسی تا به امروز، لغتنامه دهخداست. علی اکبر دهخدا (۱۲۵۷-۱۳۳۴) با بررسی هزاران کتاب و نسخه خطی، بیش از چهل سال از عمر خود را وقف تالیف این فرهنگ لغت بزرگ به فارسی کرد. از مزیت های بارز این اثر، نقل اغلب واژه ها (بجز واژه های مدخل)، همراه با یک یا چند شاهد است که غالبا، از متون کهن منظوم و منثور برگرفته شده اند. از جمله شاعرانی که دهخدا و همکارانش، بسیار به سروده های او استناد کرده اند، رودکی سمرقندی است؛ به گونه ای که کمتر بیتی در دیوان رودکی هست که در لغتنامه به عنوان شاهد لغتی نیامده باشد. باوجود این، نگارندگان با بررسی یکایک شواهد منسوب به رودکی در این فرهنگ، متوجه وجود شمار زیاد ابیاتی شدند که در دیوان رودکی مصحح نفیسی (۱۳۱۹ و ۱۳۴۱ه.ش.)، موجود نیست. با توجه به اهمیت سروده های رودکی، بویژه سروده های تازه منسوب به وی، نگارندگان برآن شدند درستی یا نادرستی این انتساب ها را بررسی کنند. با این هدف، نگارندگان ۷۵ بیت از ابیاتی را که در متن دیوان رودکی تصحیح نفیسی نیست، اما در لغتنامه دهخدا به نام رودکی ثبت شده، بررسی کردند و در نهایت، مشخص شد که ۲۷ بیت از این ابیات به واسطه برخی منابع، که مهمترین آنها دیوان مجعول رودکی چاپ تهران (سال ۱۲۷۶ش.) است، به لغت نامه راه یافته؛ سه بیت (دو شاهد) در منابع مورد بررسی ما بدون نام سراینده هستند و مابقی، ابیاتی هستند که متعلق به رودکی نیستند. جستار حاضر، به منظور اصلاح انتساب این ابیات بهر ودکی در لغتنامه و جلوگیری از ورود آنها به نام رودکی در پژوهش ها و دیوان های چاپی آینده، انجام یافته است.کلیدواژه ها
فرهنگ های فارسی, لغت نامه دهخدا, رودکی, انتساب های نادرست, تصحیحاطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.