علی خیری - دانشکده معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرقدس، تهران، ایران.
ایرج اعتصام - استاد، دانشکده معماری و شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

بناهای آرامگاهی در ایران از نظر تعداد آثار برجای مانده پس از مساجد رتبه دوم را به خود اختصاص داده و از جنبه های گوناگون در معماری این سرزمین نقش اساسی داشته که قابل بررسی و تحلیل می باشند. در مقاله حاضر دو مجموعه برج های آرامگاهی سمیران و خرقان از منظر هندسه و تناسبات بنا مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته که موجب دستیابی به شناختی دقیق تر از معماری مقبره سازی در ایران شده است. برج آرامگاه ی یکی از انواع مهم آرامگاه های ایرانی است و علت ساخت برج آرامگاهی متمایز نمودن ارتفاع و فرم بنای آرامگاهی از سایر بناهای هم جوار بوده است.روش تحقیق مورد استفاده این مقاله تفسیری-تاریخی بوده که در کنار بهره گیری از مطالعات کتابخانه ای و میدانی به مقایسه تطبیقی بین مجموعه برج های آرامگاهی سمیران و خرقان پرداخته است؛ به بیان ساده تر پژوهش حاضر از طریق بررسی نقاط اشتراک و افتراق برج های آرامگاهی سمیران و خرقان به شناخت این دو مجموعه از منظر هندسه و به وسیله تحلیل معیار هایی چون پلان، نما، مقطع، چفد، گنبد و تناسبات طلایی بنا می پردازد. در ادامه هر کدام از معیار های طرح شده بالا به مجموعه زیرمعیار هایی تقسیم بندی شده و به وسیله این زیرمعیارها تحلیل نهایی انجام شده است.در نهایت براساس شواهد به دست آمده و با استفاده از تحلیل های انجام شده به مدل سازی سه بعدی این دو مجموعه آرامگاهی پرداخته و به این نتیجه رسیده استکه هر دو مجموعه سمیران و خرقان ضمن دارا بودن ریشه های تاریخی، جغرافیایی و قومیتی مشترک، دارای ساختار هندسی و تناسبات مشابهی نیز هستند و در یکروند تکاملی، تحت تاثیر کلی برج های سمیران بنا شده اند.

برج آرامگاهی, سمیران, خرقان, هندسی, تناسبات بنا