مهدی ریسمانیان - Asisstant Professor of Architecture, Faculty of Civil Engineering and Architecture, Malayer University, Malayer, Iran
زهرا ترکمن - Asisstant Professor of Architecture, Faculty of Civil Engineering and Architecture, Malayer University, Malayer, Iran

هدف و زمینه: تخلیه اضطراری از نخستین مراحل مدیریت بحران است و کاهش زمان تخلیه کامل تاثیر زیادی در کاهش خسارات جانی ناشی از وقوع حادثه دارد. هدف از این پژوهش ارزیابی تاثیر عوامل طراحی معماری هم چنین تاثیر تغییرات در طرح اولیه به هنگام ساخت و بهره برداری بر زمان تخلیه مساجد است. روش: روش پژوهش از نظر ماهیت کاربردی و از نوع توصیفی تحلیلی و نوع نتایج تبیینی است. این مطالعه با استفاده از سیستم عامل محور جهت مدل سازی خروج اضطراری، با ایجاد تغییراتی در وضعیت مسیرهای ارتباطی و خروجی ها و با هدف کاهش زمان تخلیه و کاهش تراکم افراد در هنگام تخلیه صورت گرفته است. براین اساس مسجد دانشگاه ملایر به عنوان نمونه موردی انتخاب و در چهار سناریوی متفاوت، تخلیه خروج بر مبنای طرح اولیه مشاور مربوطه پروژه، وضع موجود، طرح پیشنهادی ۱ و طرح پیشنهادی ۲ شبیه سازی شده است. یافته ها: زمان تخلیه جمعیت و تراکم افراد در راهروها و خروجی ها در چهار سناریوی مختلف مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. مقایسه زمان تخلیه کامل و میانگین زمان تخلیه در طرح های پیشنهادی ۱ و ۲ مشخص می کند که ایجاد دو درب خروجی (با عرضی معادل با یک درب در سایر گزینه ها) در صحن اصلی مسجد در طرح پیشنهادی ۲ کمک چندانی به کاهش زمان تخلیه کلی ساختمان نمی کند. میانگین مسافت طی شده در طرح پیشنهادی ۱ نسبت به طرح اولیه و وضع موجود به ترتیب ۲۳% و ۳۶.۶% کاهش پیدا کرده است. طرح پیشنهادی ۲ نیز نسبت به طرح اولیه و وضع موجود به ترتیب ۳۲.۷% و ۴۴.۵ درصد کاهش پیدا کرده است. میانگین مسافت طی شده در طرح پیشنهادی ۲ نیز ۱۲.۴% نسبت به طرح پیشنهادی ۱ کاهش یافته است. نتیجه گیری: نتایج حاصل از شبیه سازی چهار سناریوی مختلف مشخص نمود که وضع موجود به دلیل مسدودنمودن خروجی اصلی آقایان در سمت جنوب بنا، بدترین زمان تخلیه کامل ساختمان در میان چهار سناریوی مختلف را داراست که بیانگر اهمیت مدیریت ساختمان ها و مراکز تجمعی در خصوص تغییرات مسیرهای خروج در هنگام بهره برداری است. با استفاده از تغییر در متغیرهای معماری (که شامل افزایش درب های خروجی و میانگین مسافت های طی شده است)، می توان زمان تخلیه کامل ساختمان را تا ۶۷.۲% کاهش داد. مقایسه میانگین مسافت های طی شده نشان می دهد که اگرچه افزایش تعداد درب ها در صحن مسجد کمک چندانی به کاهش زمان تخلیه کامل ساختمان نکرده است؛ اما کاهش مسافت طی شده می تواند به عنوان عاملی جهت جلوگیری از برخورد بیش تر افراد با یکدیگر و هم چنین جلوگیری از عامل خستگی بخصوص برای افراد مسن، کم توان و کودکان نقش مهمی ایفا کند.

Architectural variables, Crowd evacuation, Emergency, Agent-based model, متغیرهای معماری, تخلیه جمعیت, شرایط اضطراری, مدل عامل محور