فریبا اسفندیاری درآباد
مهران مقصودی
امید رحیمی

۱۶۰ سانتی­متر از توالی لایه­های گوانو خفاش و رسوبات غار کوله­تاریکه واقع در شهر دیوان­دره، استان کردستان مورد آزمایشات ژئوشیمی و مطالعات آماری قرار گرفت، تعداد چهار نمونه به روش کربن۱۴ تعیین سن گردید که سن توالی لایه ­های رسوبی و گوانو خفاش را بین ۵۶۸۶ سال قبل تا سال ۱۹۵۵ میلادی نشان می­دهد. نتایج نشان داد که بین ۵۵۱۳ الی ۵۸۱۴ سال قبل منطقه دارای آب و هوای گرم و مرطوب و بین ۴۴۰۰ الی ۵۵۱۳ سال قبل دارای آب و هوای گرم و خشک بوده است، خفاش­ها از حدود ۴۳۹۹ سال قبل با بهتر شدن شرایط محیطی در غار ساکن شده­اند، بیشترین میزان تجمع آ­ن­ها مربوط به ۶۰۸ الی ۱۱۲۲ سال قبل منطبق با دوره­ی ناهنجاری آب و هوایی سده­ی میانی (MCA) است که نشان از وجود آب و هوای گرم و مرطوب ­ بوده است بعد از این دوره یعنی در حدود ۳۸۰ الی ۱۹۱ سال قبل منطبق با عصر یخبندان کوچک (LIA) به تدریج به دلیل سرد شدن هوا از تجمع خفاش­ها در غار کاسته شده است. کمترین تجمع آن­ها ۲۹۱ سال قبل با دوره­ی حداقلی ماندر  همزمان است.

Bat guano, Cave sediments, Holocene, Little ice age, Medieval climate anomaly, رسوبات غار, عصر یخبندان کوچک, گوانو خفاش, ناهنجاری آب و هوایی سده میانی, هولوسن