عباس باقی نژاد - دانشگاه آزاد اسلامی ارومیه
بابک حشمت نجف آباد - دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه

«تمهیدات» عین­القضات همدانی که از آثار و متون معتبر صوفیه به شمار می­آید، افزون بر اعتبار عرفانی و معنوی، دارای ارزش­های زیباشناختی، بیانی و زبانی ویژه است. نویسنده این کتاب از شگردهای خاصی استفاده نموده تا بتواند آموزه­های معنوی خویش را که عمدتا ماهیتی نامتعارف دارند، به مخاطبانش منتقل سازد. او در جهتبازگویی تجربه­های روحی، تبیین افکار­ و روایت الهامات و واقعات خویش از شیوه­ها و شگردهایی سود برده که با رویکرد سورئالیست­ها همسانی دارد. از این روی تجلی و نمود برخی مولفه­های سورئالیسم در متن «تمهیدات» قابل مشاهده است که موضوع بحث و تحلیل این مقاله است. این مولفه­ها شامل «شیوه بیان نقیضی»، «لحظه شگفت»، «خواب و رویا»، «طنز و مطایبه» و «عین و ذهن» است. عین­القضات با بهره­مندی از «شیوه بیان نقیضی» امکانی برای عدول از معهودات و ارایه ترسیم تازه و متفاوتی از واقعیت را فراهم می­آورد؛ «لحظه شگفت» یا «لحظه سورئالیستی» زمانی در «تمهیدات» نمود می­یابد که وی قصد می­کند چگونگی فاصله­گرفتن ذهن را از حوزه­های شناخته شده، نشان دهد و به موازات آن، درک رخدادهای شگفت و نامتعارف را بر مخاطب میسر سازد؛ او با «خواب و رویا»، زمینه بیان چندوچون تجربه­های انحصاری و در عین حال باطنی و  شهودی خویش را فراهم می­کند؛از طریق «طنز و مطایبه» مجالی می­آفریند تا تفسیر خلاقانه و مطایبه­آمیز از مفاهیم به دست دهد تا موجب تامل مخاطب در آن­ها شود و «عین و ذهن» در «تمهیدات»، زمانی تجلی می­یابد که عین­القضات می­خواهد دریافت­های ذهنی و درونی خود را با استفاده از عناصر بیرونی، ملموس و قابل فهم سازد.

Eynolghozat, discretion, discipline, mysticism, Surrealism, Mentality, language, عین القضات, تمهیدات, عرفان. سورئالیسم. ذهنیت, زبان