دوره پلیئستوسن جدید در شمال دشت کویر مرکزی و شکل گیری محوطه های پارینه سنگی؛ مطالعه موردی: محوطه میرک سمنان

محدوده مورد بررسی در این مقاله، حاشیه شمالی دشت کویر مرکزی ایران است. نظر به وسعت پهنه یاد شده، این نوشتار تنها به محوطههای پارینهسنگی موجود در استان سمنان امروزی اختصاص دارد. محوطههای پارینهسنگی کشف شده در این حوزه شامل میرک، دلازیان، صوفیآباد و چاهجم هستند که شواهدی از حضور گروههای انسانی در طول آخرین چرخه یخچالی ارایه میکنند. تحولات فرهنگی پهنه یاد شده در فلات مرکزی ایران در طول آخرین چرخه یخچالی کمتر شناخته شده است. علاوه بر آن، نوسانات اقلیمی-محیطی پلیئستوسن جدید در این پهنه تاکنون بررسی نشده است. بنابراین، امکان تحلیل اطلاعات محوطههای باستانشناسی پارینهسنگی براساس اطلاعات دیریناقلیمی تاکنون وجود نداشته است. براساس یافتههای باستانشناختی، به نظر میرسد در طول دوران پلیئستوسن جدید، پهنه یاد شده هم به عنوان کوریدور برای گسترش قلمرو زیستی گروههای انسانی و هم به عنوان محل زندگی استفاده میشده است. نوشتار پیشرو که حاصل چند فصل فعالیت میدانی باستانشناختی در شمال دشت کویر مرکزی در استان سمنان امروزی است، یکی از نخستین تلاشها برای کسب اطلاعات دیریناقلیمی-محیطی و تحلیل مقدماتی یافتههای باستانشناختی براساس آن محسوب میشود. اطلاعات مورد استفاده در این نوشتار اغلب از بررسی یافتههای کاوش در محوطه پارینهسنگی میرک، در حدود ۸ کیلومتری جنوب شهر سمنان، حاصل شده است. روش کار، پیوستن اطلاعات در شاخههای گوناگون علمی (رویکرد چندرشتهای) و ارایه تحلیلهای مقدماتی براساس این اطلاعات، در چهارچوب بومشناسی رفتاری انسان است. شواهد رسوبشناختی میرک از تغییرات مکرر سطح تراز آب و رطوبت در دسترس حکایت میکند که میتواند با تحولات اقلیمی در مقیاسهای گوناگون مرتبط باشد (مثلا ارتباط با نوسانات هزارهای در آخرین چرخه یخچالی). احتمالا در نتیجه این تحولات، ویژگیهای چشمانداز چون پراکنش پوشش گیاهی و در نتیجه، گروههای جانوری تغییر میکرد. از طرفی، آخرین مرحله یخچالی در مقیاس قارهای و منطقهای بطور کلی، دورهای سرد و خشک محسوب میشود. بر این اساس، میتوان انتظار داشت که در این دوره، محیطهای معیشتی در پهنههای قارهای (چون فلات مرکزی ایران) اصطلاحا تکه تکه شوند. بنابراین، از روی نتایج کاوش میرک و بررسی یافتههای سایر محوطههای بیان شده، احتمالا میتوان تا حد قابل قبولی به بازسازی مقدماتی ویژگیهای چشمانداز مورد مطالعه، زمان حضور گروههای انسانی در آن و برخی ویژگیهای مرتبط با تحرک و معیشت این گروهها پرداخت. به نظر میرسد از دید بومشناسی، یافتههای میرک بیش از همه قابل انطباق با مدلهای مرتبط با تحرک بالای آمایشی، اختصاص مکان(های) مرکزی و زندگی در گروههای پرجمعیتتر باشد. حضور در چشمانداز هم احتمالا از نوع مکرر ولی ناپیوسته بوده است. چنین شرایطی برای سه محوطه دیگر هم احتمالا قابل ادعاست. احتمالا هیچکدام از محوطههای باستانشناختی پهنه مورد بحث، حضور پیوسته و بدون گسست زمانی گروههای انسانی را در طول پلیئستوسن جدید نشان نمیدهند.

کلیدواژه ها

Climatic-Environmental Fluctuations, Human Groups, Mirak, The Last Glacial Cycle., شمال دشت کویر مرکزی, آخرین چرخه یخچالی, نوسانات اقلیمی-محیطی, گروه های انسانی, میرک.

اطلاعات بیشتر در مورد COI

COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.

کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.