عباس شاه منصوری

ارتباط میان علم پیشین الهی با حریت بندگان، موضوعی است که در این مقاله به آن پرداخته می­شود. نگارنده، ابتدا دیدگاه برخی از فیلسوفان مانند فارابی، ابن سینا، سهروردی و ملاصدرا و نیز برخی از عرفا را مورد نظر قرار داده است و در ادامه بر آن است که از منظر فقاهت در متون دینی و از دریچه آثار مرحوم میرزای اصفهانی به پاسخ به این سوال برآید. بر این اساس ملاحظه می­شود که میرزای اصفهانی ضمن نقد دیدگاه فلاسفه و عرفا در این موضوع، الهام گرفته از نصوص دینی میان علم و اراده تفاوت نهاده و آنگاه کار علم را کشف کائنات و غیر کائنات و کار اراده را تعین به یکی از این دو سوی کشف شده می­داند و بدین طریق از علت بودن علم برای افعال حذر شده و با قائل شدن دو نحوه علم برای خداوند تعالی و نیز بلامعلوم دانستن علم، در این موضوع به ارائه نظر پرداخته­اند.

علم پیشین الهی؛ اختیار انسان؛ اصفهانی - میرزا مهدی؛ افعال انسان - دیدگاه فلسفی؛ افعال انسان - دیدگاه عرفانی؛ علم بلا معلوم؛ علم حصولی و حضوری