مسلم آقائی کریق - دانشگاه گلستان گرگان
مصطفی رقیمی - دانشگاه گلستان گرگان
غلامحسین شمعانیان - دانشگاه گلستان گرگان
محسن قلی پور - دانشگاه آزاد اسلامی گرگان

اکسایش کانی­های سولفیدی موجود در زغال­سنگ و باطله­های معدنی آن منجر به تشکیل زهاب اسیدی معدن می­شود. تبخیر، اکسایش، رقیق­شدگی و خنثی­سازی زهاب اسیدی تولید شده باعث تشکیل کانی­های ثانویه خواهد شد. این کانی­ها به دلیل گستردگی زیاد سطحی توان ذخیره­سازی سولفات و بسیاری از فلزات را دارند. برای بررسی­های کانی شناسی و ژئوشیمی کانی­های زیست ­محیطی تشکیل شده از محل انباشت باطله­ی کارخانه زغال­شویی وطنی و معدن زغال­سنگ گلندرود نمونه برداری شد. براساس نتایج پراش پرتوی ایکس کانی های اپسومیت، هگزاهدریت، ژیپس، هالیت، گوتیت، هماتیت، دولومیت، سیدریت، کائولینیت، مونت­موریویلونیت، ایلیت و کوارتز در فاز اصلی و ژاروسیت در فاز فرعی شناسایی شدند. نتایج تجزیه­ی ژئوشیمیایی حاکی از غنی­شدگی MgO و SO۳ و عناصر جزئی Co ,Cr ,Pb و Rb در کانی­های ثانویه نسبت به نمونه­ی معدن زغال و باطله­هاست. از طرفی عناصر جزئی Ni ,Zn ,Pb ,Cu ,Cr و Co در کانی­های زیست­ محیطی نسبت به­میزان کلارک و میانگین زغال­سنگ­های چین، آمریکا و جهان غنی­ شدگی دارد. کاتیون ها و آنیون های موجود در زهاب های معدنی باطله ها بر اساس نمودار گیبز از خاستگاه سنگ مادری است. بنابر مدل اشباع­شدگی هیدروژئوشیمیایی، در زهاب های باطله کارخانه­ی زغال شویی کانی های گوتیت، هیدروکسیدهای آهن، کلسیت و دولومیت در حال اشباع و سولفات های آهن مانند ملانتریت و ژاروسیت تحت اشباع هستند.

[۱] Evangelou V. P., “Pyrite Oxidation and its Control“, CRC Press, New York (۱۹۹۵) ۲۹۳. [۲] Lottermoser TTERMOSER B. G., . “Mine Wastes: Characterization, Treatment and Environmental Impacts”, Springer, Berlin (۲۰۰۳) ۳۰۴. [۳] Bernhard D., “Bas, زهاب اسیدی معدن؛ کانی های زیست محیطی؛ استان مازندران؛ زغال سنگ گلندرود.