شکیب ضربی قلعه حمامی - کارشناس ارشد جامعه شناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

شیخ الاسلام احمد جام «احمدجامی معروف به شیخ احمد جام (زاده ۴۴۰ درگذشته - ۵۳۶ هجری قمری) ملقب به «ابونصر احمد ژنده پیل» یا به طور خلاصه «ژنده پیل» از عارفان، صوفیان و شاعران قرن ششم و دوره سلجوقی بود. وی اشراف کاملی بر مسائل و احوالات اجتماعی عصر خویش داشت و در آثار وی- که به زبان فارسی و شامل یک رساله، شش کتاب به نثر و یک دیوان شعر هستند- می توان مباحث زیادی را پیروی نقد و بررسی مسائل اجتماعی و آسیب های اخلاقی در اقشار مختلف جامعه معاصر وی مطالعه کرد. احمد جام بعنوان یک عارف دلسوز و مردم شناس ماهر، تمامی حوزه های اجتماعی عصر خود را به خوبی می شناخت و ضبط و ربط ساختاری، کارکردی و فردی جاری در آن حوزه ها را به خوبی درک کرده بود. نگاه غالبا ساختاری ویباعث شد تا کاراردهای مختلف با تاکید بر کژکارکردها- حوزه های اجتماعی مورد مطالعه خود را به خوبی شناسایی کرده و ضمن شناساندن به مردم زمانه خویش، بنا به رسالت اجتماعی خود و بعنوان یک مصلح اجتماعی دست به آگاه سازی جمعی بزند.شیخ جام با اتکا به عرفان شریعت محور و اتخاذ رویکردی انتقادی منشا نابسامانی اقشار مختلف اجتماعی را شناسایی کرده وسعی در اصلاح آن ها داشت. نهایت امر، آنچه از بطن رویکرد شیخ جام نسبت به مسائل اجتماعی عصر وی بدست آمد، راهکاریاست متناسب و مقتضی شرایط در راستای اصلاح بنیادین جامعه که متوجه یکایک افراد است و آن روی آوردن به توبه است، کهاین مهم در سرتاسر آثار وی نیز مشهود می باشد.

شیخ جام، عرفان، رویکرد انتقادی، طبقات اجتماعی، انس التائبین