مجید هاشمی - شعبه شیراز موسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شیراز، ایران
محمد جواد آگاه - بخش تحقیقات علوم دامی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شیراز، ایران
سید محمدرضا هاشمی - بخش تحقیقات علوم دامی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شیراز، ایران

عملکرد تولیدمثلی گاو شیری در کارائی گله و اقتصاد آن نقش اساسی دارد و برای ارزیابی آن شاخص هایی تعریف شده است. این شاخص ها می توانند تحت تاثیر شرایط مختلفی هم چون وضعیت آب و هوایی محل گاوداری و تراکم گله قرار گیرند. اگرچه تعداد زیادی از گاوهای شیری در استان فارس در گاوداری های کوچک نگه داری می شوند، اما اطلاعاتی در خصوص عملکرد تولیدمثلی آن ها در دسترس نیست، لذا شاخص های تولیدمثلی گاوداری های شیری کوچک استان فارس و اثرات اقلیم و اندازه گله بر آن ها بررسی شد. رخدادهای تولید مثلی ۵۸۶ راس گاو در گاوداری های منتخب در ۳ اقلیم سرد، معتدل و گرم استان فارس در طول یک سال (از ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۷) ثبت و با استفاده از آن ها شاخص های تولیدمثلی شامل طول مدت آبستنی بر حسب روز، دوره انتظار اختیاری (تعداد روزهای بین زایمان تا اولین تلقیح)، تعداد روزهای باز (فاصله زایمان تا تلقیح منجر به آبستنی)، فاصله گوساله زایی (تعداد روز بین دو گوساله زایی پشت سرهم) و تعداد تلقیح به ازای هر آبستنی محاسبه شد. هم چنین با محاسبه تعداد گوساله به ازای تعداد گاوهای مولد هر گله (شامل تلیسه های آبستن وگاوهای دوشا و خشک) و تعداد کل دام موجود در گله، به ترتیب راندمان تولیدمثلی گاوهای مولد و کل گله به دست آمد. با استفاده از جداول تجزیه واریانس اثرات اقلیم، اندازه گله و برهمکنش آن ها بر شاخص های محاسبه شده مورد بررسی قرار گرفت. میانگین±انحراف معیار طول دوره آبستنی، دوره انتظاراختیاری، روزهای باز و فاصله گوساله زایی به ترتیب ۴.۷۰±۲۷۸.۹۷، ۲۰.۱۲±۸۳.۶۲، ۳۰.۰۴±۱۰۴.۳۵و ۳۰.۷۳±۳۸۳.۳۴ روز و تعداد تلقیح برای هر آبستنی، ۰.۷۱±۱.۵۶ بار محاسبه شد. دوره آبستنی، دوره انتظار اختیاری و فاصله گوساله زایی در مناطق گرم استان به شکل معنی داری (۰.۰۵>P) بیش تر از مناطق سرد بود. اندازه گله به تنهایی تاثیری بر شاخص ها نداشت اما در تداخل با اقلیم، اختلاف معنی داری در دوره انتظار اختیاری، روزهای باز و فاصله گوساله زایی در گاوداری های با تراکم ۱۵ تا ۲۱ راس بین اقلیم سرد و گرم مشاهده شد. میانگین±انحراف معیار راندمان تولیدمثلی گاوهای مولد و کل گله در گاوداری های روستایی استان به ترتیب ۲۱.۲۷±۵۴.۳۲ و ۱۹.۳۰±۳۸.۲۰ درصد به دست آمد که اندازه گله و اقلیم تاثیر معنی داری بر آن نداشت. بر خلاف اقلیم، اندازه گله تاثیری بر شاخص های عملکرد تولیدمثلی گاوداری های کوچک استان فارس ندارد و اگرچه این شاخص ها در حد ایده آل نیستند اما از نتایج سایر تحقیقات انجام شده در کشور مطلوب تر می باشند.

تولیدمثل, گاو شیری, گاوداری کوچک, اقلیم, اندازه گله