اسفندیار حسنی مقدم - موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال
مریم رمضانی - مرکز تحقیقات کشاورزی استان لرستان
مهدی شعبان - گروه ژنتیک و تولید گیاهی، دانشگاه لرستان، خرم‏آباد، ایران

این مطالعه به منظور بررسی سازگاری گیاه دارویی زعفران و همچنین تغییر در ترکیبات اسانس آن در نقاط مختلف استان لرستان انجام شد. آزمایش در سال زراعی ۱۳۹۸-۱۳۹۹ به صورت طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. در این مطالعه ۱۲ شهرستانهای مختلف استان لرستان شامل خرمآباد، بروجرد، دورود، کوهدشت، ازنا، الیگودرز، سلسله، دلفان، الشتر، پلدختر، دوره چگنی و رومشکان تیمارهای آزمایشی بودند. نتایج نشان داد اثر تیمار مکان بر وزن تر گل، وزن تر کلاله، وزن خشک کلاله، نسبت وزن تر کلاله به وزن تر گل، حداکثر رطوبت و ترکیبات فرار، سافرانال، کروسین و پیکروکروسین در سطح احتمال یک درصد معنیدار شد. مقایسه میانگین های تیمار آزمایشی نشان داد از ۱۲ شهرستان مورد مطالعه میزان تولید زعفران فقط در ۴ شهرستان بروجرد، ازنا، خرمآباد و سلسله اقتصادی بود. از بین این چهار شهرستان بیشترین میزان عملکرد گل (۶۶/۷۹ گرم در متر مربع)، وزن تر کلاله (۷۷/۶ گرم در متر مربع)، وزن خشک کلاله (۱۳/۱ گرم در متر مربع) و نسبت کلاله به گل (۰۸۵/۰) در زعفران کشت شده در شهرستان ازنا حاصل گردید. همچنین نتایج نشان داد بالاترین میزان سافرانال اسانس در زعفران کشت شده در شهرستان دورود به میزان حداکثر جذب ۵۴ حاصل گردید. همچنین بیشترین میزان کروسین (حداکثر جذب ۵/۳۴۳) و پیکروکروسین (حداکثر جذب ۱۴۴) به دست آمد. شهرستان بروجرد و دورود جزو شهرستانها معتدل استان هستند و شهرستان ازنا جزو شهرستانهای سرد استان لرستان هستند. بر این اساس میتوان نتیجه گرفت که برای حصول بالاترین میزان عملکرد بایستی زعفران را در شهرستان سرد ازنا کشت نمود ولی جهت دستیابی به بالاترین میزان ترکیبات مهم در اسانس میتوان زعفران را در شهرستانهای معتدل استان مانند بروجرد و دورود کشت نمود.

زعفران, کلاله, لرستان, سافرانال, کروسین