جعفر نباتی - استادیار فیزیولوژی گیاهان زراعی، گروه بقولات پژوهشکده علوم گیاهی، دانشگاه فردوسی مشهد
احمد نظامی - استاد فیزیولوژی گیاهان زراعی، گروه اگروتکنولوژی و پژوهشکده علوم گیاهی، دانشگاه فردوسی مشهد
سیده محبوبه میرمیران - استادیار پژوهشی، فیزیولوژی گیاهان زراعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران
محمد محمدی - کارشناس ارشد علوم و تکنولوژی بذر، گروه اگروتکنولوژی، دانشگاه فردوسی مشهد
علیرضا حسن فرد - پسادکتری علوم علف های هرز، گروه اگروتکنولوژی، دانشگاه فردوسی مشهد

این مطالعه به منظور بررسی صفات موثر در تحمل به یخ زدگی ژنوتیپ های عدس، به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در شرایط کنترل شده در دانشگاه فردوسی مشهد در سال ۱۳۹۸ اجرا شد. عوامل موردمطالعه شامل ۱۸ ژنوتیپ عدس در چهار دمای یخ زدگی (صفر، ۱۵-، ۱۸- و ۲۰- درجه سانتی گراد) بودند. نتایج نشان داد که کاهش دما به ۱۸- و ۲۰- درجه سانتی گراد سبب کاهش درصد بقاء در بیشتر ژنوتیپ ها شد. بیشترین درصد بقاء در دمای ۱۸- درجه سانتی گراد در ژنوتیپ MLC۱۱ مشاهده شد. هیچ کدام از ژنوتیپ های موردمطالعه قادر به تحمل دمای ۲۰-درجه سانتی گراد نبودند. در دمای ۱۵- درجه سانتی گراد ژنوتیپ های MLC۱۳، MLC۱۷، MLC۷۰، MLC۴۰۹ و MLC۴۵۴ دارای بقای بالای ۸۰ درصد بودند. تجزیه به عامل ها نشان داد که عامل اول ۱۲/۳۱ درصد از تغییرات را با کلروفیلa، کاروتنوئیدها، نسبت Cha/Chb، کل رنگ دانه های فتوسنتزی و مهار فعالیت رادیکال آزاد DPPH و عامل دوم ۲۸/۱۸ درصد از تغییرات را با کلروفیلb، پراکسیداز، ارتفاع بوته و زیست توده توجیه می کند. با توجه به این صفات ژنوتیپ های MLC۸، MLC۱۳، MLC۱۷، MLC۳۸، MLC۸۴، MLC۲۸۶ و MLC۳۳۴ به عنوان ژنوتیپ های با تحمل بالا به تنش می باشند. تجزیه خوشه ای ژنوتیپ ها و مقایسه میانگین گروه ها نشان داد که تمامی صفات به جز کربوهیدرات های محلول، پرولین، محتوای نسبی آب برگ، کاتالاز و پتانسیل اسمزی در گروه اول (MLC۸، MLC۱۱، MLC۳۳، MLC۴۷، MLC۷۰، MLC۸۴، MLC۴۰۹، MLC۴۵۴ و MLC۴۷۲) نسبت به میانگین کل برتری داشتند. بنابراین از این ژنوتیپ ها به دلیل برتری از نظر بقاء می توان در مطالعات تکمیلی تحمل به یخ زدگی در شرایط مزرعه در مناطق سرد استفاده نمود.

پتانسیل اسمزی, پرولین, تجزیه خوشه ای, کاتالاز, کربوهیدرات های محلول