مهدی خوبدل - Health Research Center, Lifestyle Institute Baqiyatallah University of Medical Sciences, Tehran, Iran
حسن مداحی - Health Research Center, Lifestyle Institute Baqiyatallah University of Medical Sciences, Tehran, Iran
حاجی قلی کمی - Department of Biology, Faculty of Sciences, University of Golestan, Gorgan, Iran

گونه­ های متعددی از سوسمار­ها در ارتباط نزدیک با مناطق مسکونی و محیط ­های نظامی هستند. اماکن نظامی غالبا در حاشیه شهرها احداث می ­شوند و برنامه ­های نظامی نیز اعم از رزمایش ­ها و اردوها اغلب در مناطقی برگزار می ­شوند که زیستگاه طبیعی سوسمار­ها محسوب می ­شوند. تونل­ های زیرزمینی و انبارهای تسلیحات نظامی نیز می ­توانند محل زیست این موجودات باشند. سوسمار­های ایران اگرچه سمی نیستند اما تعدادی از آن­ ها می­ توانند گازهای دردناکی بگیرند و سبب ایجاد جراحت و عفونت­ شوند. از طرفی، مواجهه با این خزندگان برای بسیاری از افراد دلهره­ آور یا مشمئز کننده است، به طوری که اغلب سبب ترس و وسواس به ­ویژه در هنگام خواب و در نهایت کاهش تمرکز و توان رزمی نیروهای نظامی می ­شود. موارد پرشماری از ترس شدید، اضطراب، تشنج و کاهش کارایی یگان ­های نظامی به دنبال رویارویی با سوسمار­ها گزارش شده است. بنابراین، به­ منظور برطرف­ کردن این مشکل، اتخاذ به موقع و صحیح روش ­های پیشگیرانه و کنترلی جهت کنترل وفور سوسمار­ها در مناطق نظامی، امری ضروری است. برای دستیابی به این مهم، شناخت گونه­ های با اهمیت پزشکی در محیط نظامی، نوع زیستگاه، رفتار و اکولوژی آن­ ها نقش بسزایی دارد. در این مطالعه هدف بر آن است که آگاهی عمومی در مورد سوسمارها و علل حضور آن­ ها در محیط­ های نظامی را ارتقاء دهد و روش ­های پیشگیرانه و کنترلی سوسمار­ها بسته به ماهیت و ویژگی گونه­ ها پیشنهاد کند. مطالعات جانورشناسی به منظور پایش زیستگاه و شناسایی گونه­ ها و وفور آن­ ها، قبل از احداث تاسیسات نظامی و برپایی اردوگاه­ های دائم و موقت و پیش از شروع رزمایش­ ها امری ضروری است. در این مطالعه، اقدامات پیشگیرانه و کنترلی به تفکیک اقدامات محیطی، فیزیکی، کنترل شیمیایی و زیستی سوسمار­ها در محیط ­های نظامی و نیز ضرورت آموزش به کارکنان بخش بهداشت و درمان یگان­ های نظامی مورد بررسی قرار می گیرند.

Lizard, Lizard control, Military workplace, Reptiles control