حسین آقایی جنت مکان - نویسنده مسئول، عضو هیات علمی و مدیر گروه حقوق دانشگاه چمران اهواز

در واپسین روزهای کنفرانس رم که به تصویب اساسنامه دیوان بین المللی کیفری منجر شد تعریف جنایت تجاوز و شرایط اعمال صلاحیت دیوان نسبت به آن به کنفرانس بازنگری محول شد که هر هفت سال یک بار بعد از لازمالاجرا شدن اساسنامه تشکیل میشود. ماده ۵ (۱)(د) اساسنامه رم، صلاحیت دیوان درخصوص رسیدگی به جنایت تجاوز را به رسمیت شناخت؛ لکن بند ۲ ماده ۵ دیوان پیشبینی کرد که دیوان زمانی بر این جنایت اعمال صلاحیت میکند که مطابق مواد ۱۲۱ و ۱۲۳ اساسنامه، مقررات مربوط به تعریف تجاوز و شروط اعمال صلاحیت دیوان نسبت به آن تصویب شده باشد.  سرانجام در ۱۱ ژوئن ۲۰۱۰ نخستین کنفرانس بازنگری دیوان بین المللی کیفری بعد از سالها بحث و گفتگوهای مفصل درچارچوب کمیسیون مقدماتی برای تشکیل دیوان و گروه کاری ویژه درخصوص جنایت تجاوز، قطعنامه شماره ۶ را درخصوص تعریف جنایت تجاوز، عناصر آن و شروط اعمال صلاحیت دیوان با اجماع تصویب کرد. با وجود این، اعمال صلاحیت واقعی دیوان، به تصمیم کشورهای عضو بعد از اول ژانویه ۲۰۱۷ موکول گردیده است. اینک سوال اصلی این است که تعریف جنایت تجاوز و عناصر سازنده آن چیست؟ شرایط اعمال صلاحیت دیوان کدامند؟ نقش شورای امینت در احراز جنایت تجاوز چگونه تعیین شده است؟ اصلاحات کنفرانس بازنگری در کامپالا تا چه حد توانسته، به فرهنگ مصونیت پایان بخشد؟ مروری بر اقدامات بینالمللی که منجر به انعقاد موافقتنامه کامپالا گردید و نیز تبیین تعریف، عناصر و شروط اعمال صلاحیت دیوان نسبت به جنایت تجاوز موضوع نوشته حاضر است.

جنایت تجاوز, صلاحیت تکمیلی موافقتنامه کامپالا, دیوان کیفری بین المللی