فرنوش رقابی - دانشجوی دکتری تخصصی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
عبدالحسین فرج پهلو - استادگروه علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز
نجلا حریری - استاد گروه علوم ارتباطات و دانش شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

چکیدههدف: کتابخانه های دانشگاهی جهت همگام شدن با تحولات روز، رویارویی موثر با آن ها و حفظ جایگاه خود در شرایط رقابتی کنونی، نیاز به تصویری نزدیک به واقعیت از آینده خود دارند تا بر اساس آن بتوانند برنامه ریزی و تصمیم گیری درستی به عمل آورند. داشتن چنین تصویری معمولا از راه مطالعاتی نظام مند درباره ی آینده امکان پذیر می-باشد. پژوهش حاضر بر آن است تا ضمن مرور مطالعات مرتبط به آینده ی کتابخانه ها در ایران و جهان و تبیین شکاف پژوهش، به مطالعه، مرور و تلخیص نیروهای پیشران پیشنهادی پژوهشگران برای آینده کتابخانه های دانشگاهی بپردازد.روش شناسی: تحقیق حاضر با استفاده از روش مرور نظام مند انجام گرفته است. بدین منظور، پژوهش های مرتبط در پایگاه های اطلاعاتی ملی و بین المللی، استخراج و بررسی شدند و در نهایت ۲۹ اثر مورد تحلیل قرار گرفت.یافته ها: از مرور پژوهش ها ، فهرست ۱۱۲ نیروی پیشران کاندید موثر بر آینده کتابخانه های دانشگاهی در هشت بعد متشکل از شش بعد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فناوری، قانونی و زیست محیطی (برای بررسی محیط خارجی) و دو بعد «ساختاری و مدیریتی» و «ماهیت و خدمات کتابخانه» که ناظر بر محیط درونی هستند، استخراج گردید. همچنین مشخص شد که مطالعه کتابخانه های دانشگاهی از منظر آینده پژوهی و فرآیند تدوین سناریوهای ارجح در آینده این کتابخانه ها خلا پژوهشی امروز است.نتایج: مدیران و کتابداران کتابخانه های دانشگاهی ناگزیرند برای مانایی سازمان خود در مقابل تغییرات محیطی، تحولات حاصل از فناوری های نوین اطلاعاتی و ارتباطی، و پاسخگویی موثر به انتظارات جامعه دانش بنیان، برنامه ای راهبردی و آینده نگر تدوین نمایند. اولین گام دراین مسیر، تشخیص و شناسایی نیروهای پیشران و تاثیرگذار بر آینده کتابخانه های دانشگاهی و تلاش برای تدوین سناریوهای مرتبط با آنها است که ازطریق آینده پژوهی می تواند صورت پذیرد

آینده پژوهی, کتابخانه های دانشگاهی, نیروهای پیشران, مرورنظام مند, آینده