رحیم رحیمی میلاشی - دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم شناسی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران
کیومرث کلانتری - استاد گروه حقوق دانشگاه مازندران
جعفر صادق منش - استادیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه امام صادق(ع)

قاعده تحریم جنگ از اصول بنیادین و از قواعد آمره در اسلام و حقوق بین­ الملل معاصر است که به موجب آن، کشورها از توسل به زور و دخالت در امور یکدیگر منع شده اند. بر اساس حقوق اسلام و اسناد بین­ المللی هرگونه حمله و توسل به زور تحت عناوینی چون حمله یا دفاع پیشگیرانه در برابر حمله قریب­ الوقوع ممنوع است. رعایت اصل مذکور، موجب حفظ حاکمیت و استقلال کشورها و موجب صلح و امنیت بین المللی خواهد شد. اصولا دیدگاه اسلام و حقوق بین­ الملل، کاهش آثار شوم جنگ و برداشتن گام موثر در حذف آن است؛ ولی از آنجا که این امر ممکن نیست، تلاش شده ­است تا پیامدهای جنگ محدود شود. از جمله این تلاشها، تعیین مقرراتی است که در زمان درگیریهای مسلحانه و دفاع، طرفین تخاصم باید آنها را به عنوان حقوق بشردوستانه رعایت کنند. این موضوع هم در اسناد، کنوانسیونها و قطعنامه­ های بین­ المللی اشاره شده ­است. پس از انقلاب اسلامی، قانونگذار با تاسی از فقه اسلام و حقوق بین­ الملل، هرگونه عملیات و حمله بدون امر و اجازه یا بدون اینکه به عملیات متقابل وادار شده باشد و یا پس از دستور توقف، جنگ را در اراضی یا علیه نیروهای نظامی یا اتباع دولتی که با ایران در حال جنگ نیست در مواد ۳۴ و ۳۵ قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح اقدام خودسرانه تلقی و برای فرماندهان مجازات سنگین در نظر گرفته است که ایرادهایی براین مواد وارد و اصلاح آن جهت رفع ایرادها پیشنهاد می­ شود. هم­ چنین ضمن بیان مبانی نظری اسلام و حقوق بین­ الملل، این پرسش مطرح است که آیا حقوق نظامی ایران به این مهم توجه داشته یا خیر؟ و می­ تواند بر صلح بین­ المللی تاثیرگذار باشد؟ نویسنده با استفاده از شیوه تبینی و تحلیلی در صدد محاسن و معایب آن و پاسخ به سوال این مقاله است. روش این تحقیق هم تحلیلی توصیفی با ابزار گردآوری کتابخانه­ ای است.

فرمانده, اقدام خودسرانه, اقدام متقابل, حقوق بشردوستانه, حقوق بین الملل, مجازات