مناسادات حسینی آریا - دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم و مهندسی مرتع-گیاهان دارویی و صنعتی دانشگاه تربت حیدریه
جلیل فرزادمهر - استادیار گروه مهندسی طبیعت و گیاهان دارویی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تربت حیدریه

استفاده از گیاهان دارویی در زمینه درمان بیماری ها از دیرباز سابقه طولانی دارد. گونه دارویی جودوسر گیاهی از تیره گندمیان است و در بین گیاهان دارویی به لحاظ ارزش غذایی و خواص دارویی از اهمیت زیادی برخوردار است. هدف از تحقیق حاضر مروری بر عملکرد گیاه دارویی جودوسر(Avena sativa) و تاثیر آن بر بیماری سلیاک است. نتایج مطالعات نشان داد که بیماری سلیاک یک اختلال خودایمنی روده باریک است که مبتلایان در صورتی که پروتئینی از دسته گلوتن (gliadin) را که در برخی از غلات مانند گندم، جو و چاودار وجود دارد، مصرف کنند دچار علایم گوارشی می شوند. گلوتن غذایی باعث ایجاد التهاب روده کوچک ناشی از سلول Tدر افراد مستعد ژنتیکی می شود و ژن هایHLA DQ۲ و DQ۸ را بر روی سلول های آنتی ژن آنها فعال می کند؛ این فرآیند منجر به فعال شدن سلول های T واکنش دهنده به گلوتن، آتروفی پرزهای روده کوچک و تشدید خود ایمنی بیماری سلیاک می گردد. جودوسر گلوتن ندارد به همین دلیل بهترین جایگزین منابع غذایی برای غلات دانه ریز از گروه Triticeae (گندم، جو، چاودار) برای افرادی است که به گلوتن حساسیت، به ویژه از بیماری سلیاک رنج می برند، زیرا پرولامینهای مخصوص جودوسر، آونینها، به طورکلی محتوای گلوتن و واکنش ایمنی کمتری را نشان میدهند. همچنین جودوسر یکی از بهترین و کامل ترین غلات و جایگزینی مناسب برای درمان این بیماری است. بنابراین می تواند از بسیاری عوارض بیماری سلیاک جلوگیری نماید. در نتیجه می توان از گیاهان دارویی نظیر جودوسر به سبب فاقد گلوتن و ترکیبات شیمیایی موثر آنها به عنوان غذاهای کاربردی، در استراتژی های غذایی بیماران سلیاکی، به عنوان جایگزین درمانی مناسب مورد استفاده قرار گیرد.

جودوسر، بیماری سلیاک، اختلال خودایمنی، گلوتن، گیاهان دارویی.