علیجان سالاریان - دانشجوی دکترای زراعت دانشگاه بیرجند و پژوهشگر پژوهشکده زعفران دانشگاه تربت حیدریه
سهراب محمودی - دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات و عضو هیئت علمی گروه پژوهشی زعفران دانشگاه بیرجند
محمدعلی بهدانی - استاد گروه زراعت و اصلاح نباتات و عضو هیئت علمی گروه پژوهشی زعفران دانشگاه بیرجند
حامد کاوه - استادیار گروه تولیدات گیاهی و پژوهشگر پژوهشکده زعفران دانشگاه تربت حیدریه

به منظور بررسی اثر سطوح کود زیستی، نانو کود آهن و شوری آب آبیاری بر خصوصیات کمی و کیفی زعفران، آزمایشی بصورت فاکتوریل دو عاملی (کود زیستی و نانو ذرات آهن) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه ای در شهرستان تربت حیدریه در سال ۹۸-۱۳۹۷ انجام شد و مورد تجزیه مرکب در مکان (شوری) قرار گرفت. عامل کود زیستی در چهار سطح صفر، ۵۰۰، ۱۰۰۰و ۱۵۰۰ کیلوگرم در هکتار و عامل کود نانو ذرات آهن در دو سطح عدم مصرف و کاربرد چهار لیتر در هکتار بودند که در دو شرایط متفاوت شوری آب آبیاری (۲۹/۲ و ۴۹/۴ دسیزیمنس بر متر) بررسی شدند. کود زیستی (بیوارگانیک گرانول شده) در مرحله سله شکنی (بعد از اولین آبیاری در اواخر مهر ماه و در زمان گاورو شدن مزرعه) اعمال شد. بررسی مقایسات میانگین اثر متقابل سه گانه نشان داد که در هر دو سطح شوری ۲۹/۲ و ۴۹/۴ دسی زیمنس بر متر، در شرایط عدم استفاده از کود زیستی، کاربرد نانو کود آهن توانست بطور معنی داری میزان کروسین را ارتقا دهد؛ اما در شرایط بکارگیری سطوح مختلف کود زیستی، کاربرد نانو کود آهن، میزان کروسین را بطور معنی داری کاهش داد. بطوری که در شوری ۴۹/۴ دسی-زیمنس بر متر و کاربرد ۱۰۰۰ کیلوگرم در هکتار کود زیستی، کاربرد آهن مقدار کروسین را به ۲۹/۲ گرم بر لیتر کاهش داد. بیشترین میزان سافرانال در شرایط اعمال شوری ۴۹/۴ دسی‎زیمنس بر متر و در تیمارهای کاربرد ۵۰۰ و ۱۵۰۰ کیلوگرم در هکتار کود زیستی و کاربرد نانو کود آهن و همچنین عدم کاربرد کودهای زیستی و نانو آهن مشاهده شد. آبیاری با شوری ۴۹/۴ دسی زیمنس بر متر در سطوح کود زیستی (به جزء تیمار ۵۰۰ کیلوگرم در هکتار) سبب افزایش معنی دار میزان پیکروکروسین گردید و در این سطح شوری، کاربرد ۱۰۰۰ کیلوگرم در هکتار کود زیستی، میزان پیکروکروسین را به ۵۳/۲ گرم بر لیتر افزایش داد. در مجموع به نظر می رسد که جهت حصول عملکردهای بالاتر، آبیاری بوسیله آب های با شوری کمتر و در صورت آبیاری بوسیله آب های با شوری بیش از ۲/۴ دسی زیمنس بر متر، استفاده از کود آهن جهت تعدیل اثرات شوری قابل توصیه باشد.

پیکروکروسین، زعفران، سافرانال، کروسین