فریبا ریوندی - کارشناس ارشد انگل شناسی پزشکی، دانشکده علوم پزشکی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
جاوید صدرایی - دانشیار گروه انگل شناسی، دانشکده علوم پزشکی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
زهره مومنی - استادیار گروه میکروبیولوژی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.
مجید پیرستانی - استادیار گروه انگل شناسی، دانشکده علوم پزشکی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

مقدمه: تریکوموناس واژینالیس که پاتوژن دستگاه تناسلی انسان است، عامل بیماری تریکومونیازیس می­باشد. مترونیدازول داروی انتخابی جهت درمان این بیماری است که عوارضی مانند سرگیجه، سرطان زایی و مقاومت دارویی را به همراه دارد. از این رو یافتن دارویی جایگزین ضروری به نظر می رسد، لذا مطالعه حاضر با هدف بررسی اثرات عصاره­ های آبی و الکلی پنیرک و خارخاسک بر دو ساب تایپ تریکوموناس واژینالیس در شرایط آزمایشگاهی انجام شد. روش کار: در این مطالعه عصاره ­های آبی و الکلی پنیرک و خارخاسک در رقت­ های ۲۵/۱، ۵/۲، ۵، ۱۰ و ۲۰ میلی گرم بر میلی لیتر و نیز مترونیدازول با رقت­ های ۷۸/۰، ۵۶/۱، ۱۲۵/۳، ۲۵/۶، ۵/۱۲ و ۲۵ میکروگرم بر میلی لیتر بر انگل تریکوموناس واژینالیس تایپ i و g در زمان ­های ۲۴ و ۴۸ ساعت مجاورت داده شد. انگل­های زنده با لام نئوبار شمارش و سپس سمیت سلولی عصاره­ ها و مترونیدازول با روش MTT بر روی رده سلولی Hela ارزیابی شد. اطلاعات با روش TWO WAY ANNOVA GRAPHPAD آنالیز گردید. یافته­ ها: شاخص­ های Ic۵۰، CC۵۰ و SI محاسبه شد که کاهش درصد حیات انگل­ ها در تمامی غلظت­ ها و در هر دو زمان ۲۴ و ۴۸ ساعت در مقایسه با گروه کنترل معنی دار بود (۰۰۰۱/۰=p). عصاره اتانولی خارخاسک و پنیرک دارای SI بالاتری نسبت به عصاره آبی خارخاسک و پنیرک بودند، ولی تفاوت بسیار زیادی با شاخص SI مترونیدازول داشتند. این دو عصاره اثر بازدارندگی شان بر انگل خوب بود، ولی سمیت شان بالا بود. چون اثر سلول کشی این عصاره ­ها بر رده سلولی Hela بالا بود، پیشنهاد می شود مطالعه ­ای برای اثر این عصاره­ ها در درمان سلول­ های سرطانی صورت گیرد. نتیجه­ گیری: عصاره اتانولی خارخاسک اثر مهاری خوبی بر هر دو تایپ تریکوموناس واژینالیس به ویژه تایپ g داشت، ضمن اینکه اتانولی پنیرک در ۴۸ ساعت اثر مهاری بسیار خوبی بر تایپ i انگل گذاشت. عصاره­ های آبی و الکلی پنیرک و خارخاسک SI کمتری نسبت به مترونیدازول دارند، بنابراین تاثیرگذاری عصاره­ ها نسبت به مترونیدازول کمتر می­ باشد.

کلمات کلیدی: پنیرک, تریکومونیازیس, خارخاسک, درمان, مترونیدازول