بررسی تطبیقی عقل و خرد در شعر پارسی و تازی (ناصرخسرو قبادیانی و ابوالعلا معری)

در سرودهای ناصرخسرو خرد به معنای نیرویی می باشد که انسان را به انجام اعمال خیر سوق می دهد و عقل از انجام شر باز می دارد اما در سروده های ابوالعلا معری عقل و خرد دارای یک مفهوم است بطوریکه اگر آدمی کار خیری انجام دهد به تکلیف است و اگر مرتکب شری شود طبیعت و سرشت اوست با تامل در شعر آن دو می توان گفت حکیم ناصرخسرو خرد را راه گشای دیار دین می داند و هم جنبه های مادی و معنوی آن را در نظر گرفته و درحالی که عقل در خدمت دین و برای خداشناسی در آمده است اما ابوالعلا دین را عین عقل و عقل را عین دین می داند و تا حد زیادی روح مادی بودن را از آن سلب می نماید. در این مقاله سعی شده مفاهیم عقل و خرد در اشعار ناصرخسرو قبادیانی و ابوالعلا معری بررسی شود و سپس مفاهیم باهم مقایسه گردیده و تشابهات و تمایزات آن بیان گردد. نظر به اهمیت موضوع نگارنده بر آن است که نگاهی تازه به سروده های این دو شاعر داشته باشد و بسامد واژه عقل و خرد یا آنچه در ارتباط با آن ها است به دست دهد. با تامل در واژه های عقل و خرد و مفاهیم آن دو در سروده های آن ها درمی یابیم که اشتراکات اعتقادی آن ها بیش از وجوه تمایز است و سروده های دو شاعر نه تنها ازنظر مفاهیم خردورزی تشابه دارند بلکه شکل و پیکره آن ها نیز تا حد زیادی یکسان است.

کلیدواژه ها:

ناصرخسرو ، ابوالعلاء ، عقل ، خرد و دین.