علیرضا خوشبخت - دانشجوی دکتری علوم سیاسی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران ایران
محمد توسلی رکن آبادی - استادیار گروه علوم سیاسی. دانشگاه علوم و تحقیقات تهران ایران
محمدمهدی مجاهدی - استادیار گروه علوم سیاسی, دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات. ایران

مقاله حاضر در یی تبیین فراز و فرودهای سیاسی دوره اصلاحات (۱۳۷۶- ۱۳۸۴) در ایران است. برای این منظور از تئوری های «رژیم های هیبریدی» (مرکب) برای تحلیل نظام جمهوری اسلامی ایران و پویایی درونی بهره گرفته شده است. این دسته از تثوری هابانفی دوگانه دموکراسی- دیکتاتوری می کوشند تا ابزار مفهومی لازم برای تحلیل نظام های سیاسی ای را فراهم آورند که در میانه این گروه قرار داشته، مختصاتی منحصربه فرد و متفاوت بااین دو گونه دارند. در ادامه مقاله، مختصات نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران با خصوصیات نظام های هیبریدی (مرکب) مدنظر چهار تن از پژوهشگران این حوزه تطبیق داده شده و کوشیده شده است که از این مختصات در تبیین فراز و فرودهای دوران اصلاحات بهره گرفته شود. مواردی چون اهمیت رقابت های سیاسی، پیشینه نهادی و زمینه های زایش رژیم های هیبریدی و در نهایت پیوند این نوع نظام های سیاسی با اقتصاد رانتی از جمله مسائلی است که برای تبیین فراز و فرودهای این دوره تاریخی به کار گرفته شده است. در نهایت نتیجه گرفته شده است که می توان پیشرفت های اولیه اصلاح طلبان و عقب نشینی ها و شکست نهایی آنها را نه حرکتی هرچند شکست خورده در راستای گذار به دموکراسی، که در چارچوب دینامیسیم درونی یک نظام سیاسی هیبریدی تلقی کرد.

گذار به دموکراسی، رژیم های هیبریدی، دولت رانتیر، جمهوری اسلامی و دوره اصلاحات در ایران