احمد سعیدی - دانشیار گروه عرفان موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)

چگونگی «علم تفصیلی پیشین خداوند» و رابطه آن با «اختیار انسان» ازجمله موضوعات اختلافی در بین اندیشمندان است. برخی پیروان مکتب «نفکیک» که به دیدگاه تباین خالق و مخلوق باور دارند و از نظریه «تنزیه صرف» درباره صفات خداوند پیروی می کنند. برای توجیه «علم الهی و نسبت آن با اختیار» به نظریه «علم بدون معلوم» یناه برده اند. یکی از استدلال های این مکتب آن است که فعل اختیاری به سبب اختیاری بودن» پیشی بینی ناپذیر است و ازاین رو, علم الهی نمی تواند مانند علم بشری و دارای ارتباط با معلوم باشد و چون علم الهی با علمی که در خود می یاییم متفاوت است و علمی است که «هیچ گونه ارتباطی با معلوم ندارد». «هرچه در خصوص این علم گفته می شود باید صرفا گزاره ها و گزارش هایی تنزیهی باشد». این مقاله با روش تحلیلی و توصیفی نشان داده که نظریه «پیش بینی ناپذیری افعال اختیاری» اشکالات فراوانی دارد که ازجمله مهم ترین آنها تحلیل نادرست از «حقیقت اختیار» و «تنافی آن با ضرورت» است. بنابراین این استدلال مکتب تفکیک - برای آثبات دیدگاه های خود در زمینه «تنزیه صرف» و «علم بدون معلوم» - باطل است.

علم الهی، علم پیشین، اختیار فعل اختیاری، مکتب تفکیک