سیمای درویشان و صوفیان در سفرنامه های سیاحان اروپایی عصر قاجار
- سال انتشار: 1402
- محل انتشار: دوفصلنامه پژوهش های ایرانشناسی، دوره: 13، شماره: 1
- کد COI اختصاصی: JR_JISUT-13-1_004
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 155
نویسندگان
دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
چکیده
سفرنامه های فرنگیان در فهم «نگاه دیگری»، حوزه مردم شناسی و مطالعات تاریخ فرهنگی - اجتماعی پراهمیت است. یکی از موضوعات برجسته در سفرنامه های اروپایی، به ویژه در عصر قاجاریه، تصوف و درویشی است. بر این اساس، مبنای جستار حاضر، واکاوی و تحلیل آن دسته از سفرنامه های سیاحان اروپایی عصر قاجار است که در گزارش، توصیف - و گاه تحلیل- خود به درویشان پرداخته اند. مواردی چون سلسله های تصوف، درویشان به مثابه یک طبقه، و سلوک و جهان بینی آنان در نوشته های این سیاحان به وضوح مشهود است که اغلب، با تصوف ناشناسی، پیش داوری، ظاهربینی و جعل همراه شده است. رهیافت این پژوهش نشان می دهد چهار مولفه «ادب شفاهی درویشان»، «اعتقادات و باورها»، «دریوزگی و بیکارگی»، «استعمال مسکرات و مواد خلسه آور» در سفرنامه های غربی نمود بیشتری دارد. تعداد اندکی از این سفرنامه نویسان از جمله پولاک، براون و گوبینو، رویکردی شرق شناسانه در معنای تحقیقی- تتبعی آن نسبت به تصوف دارند و آن را با مشاهدات خود، تلفیق کرده اند؛ از جمله این که درباره سلسله های صوفیانه عصر قاجار، به ویژه اهل حق، خاستگاه تصوف، و اندیشه اشراقی ایرانی، گزارش هایی ارائه کرده اند. جدا از این، در دیگر سفرنامه ها، غالبا به روح تصوف اشاره ای نمی شود. در اغلب این سیاحت نامه ها تصوف و عرفان، به مکتب سستی و بی قیدی تنزل یافته است و درویشان دوره گرد و قصه گو گرفتار چرس و بنگ تصویر شده اند. نتایج تشریح و تحلیل سفرنامه های مذکور نشان می دهد که گزارش این سیاحان از تصوف عصر قاجار، در قالب «درویش نگری ظاهری»، همراه با «تعمیم دهی»، «عیب-نمایی»، «عجیب و غریب نگری» و «بزرگ نمایی» روایت شده است.کلیدواژه ها
سفرنامه, عصر قاجار, درویشان, صوفیان, سیاحان اروپاییاطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.