عبدالمجید چراغعلی - دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (عج)، تهران، ایران
مهدی باقری - دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (عج)، تهران، ایران
مجید شهرتی - دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (عج)، تهران، ایران

زمینه و هدف: آغاز جنگ تحمیلی و هجوم گسترده دشمن بعثی به مرزهای کشور و در کنار دفاع ملی از آب و خاک با انسجام پیشرونده نیروهای رزمی، حضور و فعالیت واحدهای ارائه خدمات درمانی به رزمندگان نیز از شمال­ تا جنوبی­ترین خطوط نبرد در سراسر جبهه، بسیار ضروری و الزامی بود. یکی از بخش­های مهم ­این واحد تخصصی بهداشتی- درمانی که تحت عنوان واحد بهداری رزمی مشهور می­باشد، بخش ارائه خدمات دارویی آن بوده است. شناخت این بخش حیاتی و چگونگی ارتباط و همکاری آن با دیگر ارکان تخصصی دارویی و داروسازی کشور با هدف تامین سریع داروهای ضروری و نیز پشتیبانی پایدار برای دسترسی همیشگی به نیازهای روز جبهه­های نبرد، هدف انجام پژوهش حاضر بوده است. روش ها: برای انجام این پژوهش، در کنار مطالعه کتابخانه­ای، جستجوی پایگاه­های علمی رایانه­ای داخل و خارج از کشور و نیز انجام مصاحبه شفاهی با تمامی دست­اندرکاران و مسئولین خدمات دارویی دوران دفاع مقدس بهره­گیری شده است. یافته ها: ارکان مدیریت تامین دارو در دوران هشت ساله دفاع مقدس مشتمل بر وزارت بهداری وقت (و از سال ۱۳۶۴ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) و واحد بهداری رزمی ارتش و سپاه بودند که در زیر مجموعه آنها سازمان هلال احمر، کارخانجات داروسازی، شرکت­های پخش دارویی، دانشکده­های داروسازی و مراکز تحقیقاتی دانشگاه­های علوم پزشکی قرار داشتند. مدیریت این مجموعه به عنوان زنجیره تامین نیازهای دارویی جبهه­های نبرد با تشکیل ستاد هماهنگی مرکزی، پذیرای این مسئولیت مهم گردید تا از تمام ظرفیت­های بالقوه و بالفعل موجود در کشور، آن هم در شرایط اعمال ظالمانه تحریم­های استکبار جهانی، استفاده بهینه به عمل آید. نتیجه گیری: تشکیل ستاد هماهنگی مرکزی، نقش حیاتی خود را در برطرف نمودن فوری نیازهای دارویی جبهه­های نبرد ایفا نمود. در این راستا آغاز طرح ژنریک در نظام دارویی، به­کارگیری توان متخصصین و اساتید متعهد دانشکده­های داروسازی، پایه­گذاری مراکز تحقیقاتی دارویی دانشگاهی، ایجاد روحیه خودباوری و اتکاء به شعار ملی ما می­توانیم در صنایع دارویی، نقش­آفرینی فعال سازمان هلال احمر، حضور داروسازان و دانشجویان داروسازی در جبهه­های جنگ نبرد رویارویی با دشمن بعثی، کسب فرصت از تهدیدات استکبار و ...، و مهم­تر از همه عزم ملی و باور عملی به فرهنگ ایثار، مقاومت و پایمردی در کنار اطاعت و فرمانبرداری محض از فرمانده کل قوا، دست به دست یکدیگر برگ افتخار دیگری بر صفحات تاریخ شکوهمند اقتدار نظام اسلامی در عرصه ارائه خدمات دارویی دوران دفاع مقدس افزود. از طرف دیگر این زنجیره مدیریتی پویا و پیشرو، تجربه­ای بسیار ارزنده برای دست­اندرکاران حال و نسل­های بعدی متولیان نظام سلامت میهن اسلامی در ارائه بهترین خدمات با رویکرد اقتصاد مقاومتی خواهد بود که نیاز مبرم و غیرقابل انکار کشور حتی در شرایط فرضی عدم وجود تحریم­های غیرانسانی استکبار جهانی است.

خدمات دارویی, دفاع مقدس, ستاد دارو, مدیریت