فائزه شجاع - محقق پسادکتری آب و هواشناسی، گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه تهران
علی اکبر شمسی پور - دانشیار اقلیم شناسی، گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه تهران

هدف این پژوهش شناخت اثر تغییر اقلیم بر مقدار بارش حوضه های آبخیز تامین کننده آب شهر تهران در افق ۲۰۲۵-۲۰۵۰ تحت سناریوهای پروژه CMIP۶ است. بنابراین، نخست تغییرات روند بارش در دوره پایه با بکارگیری داده های بارش ۳۳ ایستگاه همدیدی و بارانسجی حوضه مطالعاتی برای بازه زمانی ۱۹۸۹-۲۰۱۹ ارزیابی شد. سپس این تغییرات در افق آینده نزدیک بر مبنای برونداد ۴ مدل CanESM۵، CNRM-CM۶-۱، MIROC۶ و MRI-ESM۲-۰ و تحت دو سناریوی SSP۲-۴.۵ و SSP۵-۸.۵ پیش نمایی گردید. با توجه به بزرگ مقیاس بودن مدل های گردش کلی جو از دو روش تصحیح اریبی مقیاس گذاری خطی (LS) و نگاشت توزیع (DM) برای ریزگردانی GCMهای منتخب استفاده شد که در نهایت روش DM براساس مقادیر به دست آمده از معیارهای اعتبارسنجی مدل ها، به دلیل دقت بالاتر، برای تولید سناریوهای اقلیمی انتخاب گردید. نتایج آزمون های روند نشان داد که در دوره مشاهداتی، بخش قابل توجهی از حوضه مورد مطالعه در فصل پاییز روند افزایشی بارش (با سطوح اطمینان ۹۵/۰ و ۹۹/۰) و در زمستان روند کاهشی بارش را تجربه می کند، اما در بهار مناطق شرقی و شمال-شرقی روند کاهشی و مناطق شمال و شمال غرب روند افزایشی بارش را نشان می دهند. مطابق خروجی مدل های GCM، بارش در بهار تحت سناریوی SSP۲-۴.۵، در تمام ایستگاه ها افزایش و مطابق SSP۵-۸.۵ در ۱۷ ایستگاه کاهش خواهد یافت. تغییرات بارش تابستانه، در چشم انداز حال و آینده قابل توجه نیست و در زمستان و پاییز تا حدودی منطبق بر تغییرات دوره مشاهداتی است. بدین ترتیب که در زمستان، بارش برمبنای هر دو سناریو کمتر از شرایط کنونی و در پاییز تحت سناریوی SSP۵-۸.۵ بیشتر خواهد بود. اثر تغییر اقلیم بر حجم آب حوضه ها نیز نشان داد که بیشترین حجم آب در شرایط فعلی مربوط به زیرحوضه ی کرج است که طی دوره ۲۰۲۵-۲۰۵۰، در مدل CNRM-CM۶-۱ مطابق سناریویSSP۲-۴.۵، ۸/۹ درصد افزایش و در مدل های MIROC۶ و MRI-ESM۲-۰ و CanESM۵ به ترتیب به میزان ۳/۵، ۳/۶ و ۶/۵۹ درصد کاهش می یابد.

آزمون های روند, بارش, تصحیح اریبی, تغییر اقلیم, سناریوهای SSP, CMIP۶