سیمین عزتی فر - دکترای زبان و ادبیات فارسی، دبیر ادبیات ناحیه ۴ کرج

عقل و عشق یکی از منابع معرفتی در وجود آدمی و از قوای انسانی است که سبب تمایز میان خیر و شر، یا حق و باطل می شود. همین امر دانشمندان و عارفان بسیاری را به تامل و پرداختن به این مقوله واداشته است که سعدی شیراری از این دسته است. عشق از ذات خداوند نشات گرفته است و ارزشی والا و معنوی دارد. در مقابل موهبت عشق، عقل واقع می گردد؛ عقل نیرویی درونی است و هم چنین قوه ادراکی که با آن می توان، معانی را درک کرد. عقل کنترل کننده و مهارکننده امیال اوست. نگرش سعدی به عشق و عقل هم چون دو نیروی متضاد در مقابل یکدیگر است. جایی که عشق وجود دارد، عقل را راهی نیست. این مقاله که با روش توصیفی و تحلیلی و بر مبنای مطالعات کتابخانه ای صورت گرفته است به بازتاب و تقابل عقل و عشق در غزلیات سعدی می پردازد. حاصل این جستار حاکی از آن است که سعدی با تمام وجود و با نگرش هایی رنگارنگ عشق را به تصویر می کشد. در بیان و نگاه به عقل نیز، گوی سبقت ربوده است و آنچنان سخت از عقل می گوید که آن را نه در کنار عشق؛ بلکه در مقابل آن می بیند.

عقل، عشق، غزلیات، سعدی شیرازی