منیره پلنگی - عضو هیئت علمی دانشگاه و مدرسه عالی شهید مطهری

چکیدهبنظر می رسد که نظریه التفات برنتانو، در کنار سایر مباحث تئوری ذهن او، لااقل از جهاتی خاص، با مباحث متعددی در فلسفه مسلمانان از جمله مباحث و مجادلات وجود ذهنی، برخی قواعد اشراقی سهروردی (وحتی غزالی در مشکوه الانوار) درباب نوریت ذاتی شناسنده و اصالت و محوریت آن در امر شناخت، نظریه علم مرکب یا علم به علم نزد ابن سینا و دیگران، عالم بودن نفس انسان از نظر ملاصدرا، انشاء نفس بعنوان ماهیت حقیقی ادراک دستکم در مرتبه ادراک حسی و خیالی، آگاهی ذاتی نفس به خویش در ضمن (و بلکه به یک معنا مقدم بر) هر آگاهی دیگر، می توانند دستمایه یافتن ظرفیتهایی درباب مطالعات تطبیقی باشند. در این نوشته با بررسی ابعادی از نظریه التفات برنتانو در دو شکل متقدم و متاخر آن، و تبعاتی که بطور ویژه بر نظریه التفات نهایی او، مشهور به رئیزم، لازم خواهد آمد، مروری بسیار اجمالی و اشاره وار به مباحثی مشهور نزد فیلسوفان مسلمان، از قبیل آنچه گفته شد، بمناسبت صورت خواهد پذیرفت تا راهی را برای پژوهشهای تطبیقی تفصیلی را نشان دهد. به دلیل محدودیت حجم استاندارد مقاله، در کنار شهرت نظریات مذکور و ادبیات معتنابهی که درباره آنها، تاکنون ارائه گردیده است، از ورود تفصیلی به این مباحث اجتناب شده است، و تنها به مناسبت شان با ابعاد ی چند از نظریه التفات برنتانو اکتفا گردیده است.واژگان کلیدی: نظریه التفات، رئیزم، برنتانو، وجود ذهنی، محوریت شناسنده

نظریه التفات, رئیزم, برنتانو, وجود ذهنی, محوریت شناسنده