سید رضا منتظری - استادیار ادیان و عرفان دانشگاه تهران
سعیده شریفی حسین آباد - دانشجویی کارشناسی ارشد ادیان و عرفان دانشگاه تهران

یکی از اشتراکات غالب تمدن های کهن، اعتقاد به وجود نوعی نظم مقدس کیهانی بوده است. این اعتقاد و باور، مردمان را ناگزیر و ملزم میساخت تا حیات خویش را اعم از مادی و معنوی با اصول و قوانین ثابت ازلی و ابدی نظام مقدس کیهانیهمسو سازند. طبیعتا سرپیچی از این نظام مقدس نیز ناروا و غیرمجاز بود. نمونه هایی از واژگان ناظر به مفهوم نظم کیهانیعبارتاند از: در سنت هندی رته (rta)که بعدها به دهرمه (dharma) تبدیل شد، در باورهای زرتشتی اشه، در مصر باستان ماعت (Maʽat)، در آیین بودایی دهرمه، در مسیحیت لوگوس، در یونان باستان دایکو یا منوس، در خاور دور تائو یا دائو و در اسلام وحدت. این یکپارچگی و نظم، عالم تکوین و تشریع را در بر گرفته و به حیات انسانی در ابعاد فردی و اجتماعی در تنظیم روابط با خود، با دیگر موجودات و با آفریدگار هویتی اصیل و ماندگار می بخشد. در این سنت ها ضمن تاکید بر اهمیتنظم و راستی و درستی در انتظام امور هستی و تعاملات بشری، بر رابطە تنگاتنگ نظم و راستی با سعادت و نجات تصریحشده است. همچنین، درک وجود نظم کیهانی و اخلاقی در فهم عمیق تر نسبت به حقایق هستی نقشی بی بدیل و ارزنده دارد. از ویژگی های مشترک اسطوره های ایران باستان و مصر باستان مفهوم نظم کیهانی است که در تجلیات گوناگون شخصیت هایآن ها نمودار شده است. تجلی این مفهوم نه تنها در جلوە بصری، بلکه از جهت اعمال و جایگاه وجه نمادین آن ها نیز قابل تامل است. هرچند به ظاهر اشخاص و اعمال اساطیری این دو تمدن کاملا با یکدیگر منطبق نیستند، با دقت در بین ایزدانمی توان میان ایزد اشه در ایران و ماعت در مصر، که هر دو به معانی «راستی، عدالت» و «نظم اخلاقی» اشاره دارند، وجه مشترکی یافت

اشه، اخلاق، عدالت اجتماعی، ماعت، نظم کیهانی