شناسایی و تشخیص روند خشکسالی کشاورزی با استفاده از شاخص های RDI و eRDI در یک اقلیم گرم و خشک

سال انتشار: 1402
محل انتشار: فصلنامه جغرافیا و روابط انسانی، دوره: 5، شماره: 4
کد COI اختصاصی: JR_GAHR-5-4_034
زبان مقاله: فارسی
تعداد مشاهده: 117

نویسندگان

مجتمع آموزش عالی گناباد

چکیده

در بین تنش ها و مخاطرات محیطی مختلف، خشکسالی به عنوان مهم ترین عامل محیطی شناخته می شود که چالش اصلی مناطق مختلف جهان و به خصوص ناحیه خاورمیانه می باشد که علاوه بر تاثیرات گسترده بر تولید و بهره وری محصولات کشاورزی، بر سایر ابعاد اجتماعی و اقتصادی کشورها اثرگذار است. بنابراین، آنالیز، پایش و شاخصه بندی خشکسالی از ضروریات اصلی مدیریت و برنامه ریزی در زمینه خشکسالی می باشد. در این پژوهش، شاخص شناسایی خشکسالی (RDI) و نسخه بهبود یافته آن یعنی شاخص شناسایی خشکسالی موثر (eRDI) برای یک دوره آماری ۵۹ ساله (۲۰۲۰-۱۹۶۱) به منظور شناسایی و بررسی روند خشکسالی کشاورزی در منطقه گناباد مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفت. نتایج این تحقیق مشخص کرد بین شاخص های مورد آزمون در تعیین و پایش خشکسالی اختلاف معنی داری وجود نداشت، هرچند شاخص eRDI در مورد تعیین شدت خشکسالی در دوره های فصلی حساسیت و دقت بیشتری نشان داد. طولانی ترین دوره خشکسالی به مدت ۹ سال از طریق شاخص eRDI FAO بدست آمد و طولانی ترین دوره ترسالی نیز توسط تمامی شاخص ها به مدت ۱۱ سال محاسبه شد. همچنین، بیشترین فراوانی شرایط آب و هوایی مربوط به وضعیت نرمال (۹/۳۳ تا ۳۹ درصد) بود. در مقیاس فصلی، طولانی ترین دوره خشکسالی و ترسالی در فصل بهار به ترتیب ۸ و ۶ سال محاسبه شد. تمامی شاخص ها شرایط ترسالی را برای تابستان تشخیص داده و اعداد مذکور برای فصل پاییز به ترتیب ۷ و ۶، و برای زمستان به ترتیب ۹ و ۷ سال بدست آمد. به طور کلی، هرچند شاخص eRDI به دلیل استفاده از بارش موثر بجای بارش تجمعی در شناسایی خشکسالی می تواند کارایی بهتری در تعیین و پایش خشکسالی کشاورزی داشته باشد، اما در این پژوهش تفاوت معنی داری در آنالیز خشکسالی کشاورزی بین دو شاخص مشاهده نشد و به همین علت به نظر می رسد می توان از شاخص RDI در پایش و تحلیل خشکسالی در مناطق اقلیمی مشابه با منطقه مورد مطالعه بهره برد.

کلیدواژه ها

بارش موثر, تبخیر و تعرق, تغییرات اقلیمی, خشکسالی کشاورزی, دوره رشد

اطلاعات بیشتر در مورد COI

COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.

کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.