محمد ایزدی - دانشجوی دکتری تخصصی حقوق خصوصی، واحد مراغه، دانشگاه آزاد اسلامی، مراغه، ایران
جوانشیر ساعد رحیم - دانشجوی دکتری تخصصی حقوق خصوصی، واحد مراغه، دانشگاه آزاد اسلامی، مراغه، ایران
اباست پورمحمد - استادیار، گروه حقوق خصوصی، واحد مراغه، دانشگاه آزاد اسلامی، مراغه، ایران

بارزترین نمود و شاخص ترین بیان از تعهدات دولت ها در خصوص حق بر سلامتی را می توان در ماده ۱۲ میثاق بین المللی حقوق اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی مشاهده نمود که بهرهمندی از بالاترین استاندارد قابل حصول سلامت جسمی و روانی را به رسمیت می شناسد؛ اصطلاح »حق بر سلامت « را نمی توان دقیقا به معنای برخورداری از سلامت معمول و متعارف فرض نمود وجود ابعاد مختلف برای سلامتی ، حوزههای گوناگون مرتبط با سلامتی و عوامل متنوع تاثیرگذار بر آن موجب دشواری تعریف حق مزبور شده است و دولت ها برای تامین امکان یک زندگی سالم ملزم به اتخاذ اقداماتی در حوزه وسیعی می باشند که برخی از این تعهدات مستلزم اقدام فوری و برخی دیگر در طول زمان باید تحقق پیدا کنند. اشاره بند اول ماده ۱۲ میثاق به بالاترین سطح قابل وصول سلامت جسمی و روانی ، محدود به حق بر مراقبت سلامتی نیست . برعکس ، تاریخچه تدوین و عبارات صریح بند دوم ماده مزبور به این نکته اذعان دارد که حق بر سلامت ، دربرگیرنده طیف وسیعی از عوامل اجتماعی و اقتصادی است که شرایط و وضعیتی را پیش بینی و ارتقا می دهد که مردم بتوانند زندگی سالمی داشته و به عوامل اساسی موثر بر سلامتی ، نظیر آب سالم ، تغذیه کافی ، مسکن مناسب و بهداشت عمومی و حرفه ای دسترسی داشته باشند. بدین سان، مصادیق غیر حصری مندرج در این ماده، در تعریف اقدامی که دولت ها باید اتخاذ کنند مشهود می باشد، ایران نیز با تصویب قوانین و مقررات مختلف در زمینه سلامت و همچنین پیوستن به کنوانسیونهای مختلف بین المللی این حق را به رسمیت شناخته و مورد حمایت قرار داده است که به نظر می رسد جایگاه این حق در نظام حقوقی ایران با بررسی این قوانین و مقررات تبیین می گردد؛ از نظر فقه اسلام، حکومت فقط زمانی اعتبار می یابد که وسیله ای در جهت تحقق اهداف الهی و انسانی و ابزار برپایی عدالت و رفاه همگانی و حفظ حرمت و حقوق انسانی و بستر تعالی آدمی ، که همه از شاخصه های حقوق شهروندی است ، باشد. این مقاله تلاش دارد تا فهرستی از نمونه های فراگیر و مشخصی از اقدامات لازم و بایسته را عرضه نماید که از تعریف موسع حق بر سلامتی مندرج در بند ۱ ماده مزبور سرچشمه می گیرد و بدین سان محتوای این حق را به نحو مندرج در این نوشتار روشن و تحلیلی مفهومی ، هنجاری ، راهبردی و بلکه کاربردی از آن به دست دهد.

دولت ، تعهد بین المللی، حق بر سلامت ، کنوانسیون، میثاق اقتصادی اجتماعی و فرهنگی