فرنوش شمیلی - استادیار دانشکده هنرهای تجسمی دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران.
لعیا مطلعمی - کارشناسی ارشد پژوهش هنر دانشگاه هنر اسلامی تبریز ایران.

فرایند ادراک دیداری، واجد اصول نظام مندی است که می­توانند در بازشناسی آثار هنری مفید واقع شوند. بر این اساس، قوانین گشتالت در یاری رساندن به ذهن انسان در تجزیه و تحلیل آثار تصویرگری کتب کودک نقشی اساسی به عهده دارد. در زمینه­ آثار گرافیکی و تصویرگری کتب کودکان با استفاده از اصول ادراک دیداری و روان­شناسی گشتالت، می توان به داده های نویافته، مهم و چشم گیری دست یافت. هدف از این پژوهش، کشف و شناسایی شایسته و دقیق ظرایف و مختصات تصویرگری کتب کودک است. یک تصویر به ظاهر ساده نقش بسته بر صفحه کتاب کودکان، دارای ویژگی های ساختی بسیار متنوع و متعددی است که برای شناخت درست ماهیت آن، می­توان از سنجه­های مطرح در حوزه ادراک دیداری کمک گرفت. روش تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه­ای و اسنادی بوده است. در این پژوهش، از میان هنرمندان تصویرگر کتب کودکان در دهه چهل ایران دو هنرمند با توجه به میزان فعالیت و بهره­گیری ایشان از اصول و قوانین گشتالت، به روش غیر احتمالی از نوع وضعی و هم چنین، از بین آثار ایشان یک اثر با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته­های پژوهش حاکی از آن است قوانین شکل و زمینه، مشابهت، مجاورت، بستار، سرنوشت مشترک و قرینگی بیشترین حضور را در آثار این هنرمندان داشته­اند و هنرمندان از این اصول در ایجاد پرگنانز بالا و بیش ترین سطح تاثیرگذاری و تحقق ادراک قوی متناسب با موضوع اثر در ذهن مخاطب بهره گرفته­اند. قوانین امتداد خوب و پیوستگی به دلیل حضور کم و یا کمرنگ در مقایسه با سایر اصول، سطح پرگنانس پایینی را در فرایند ادراک دیداری موارد مطالعاتی این پژوهش ایجاد می نمایند.

کتاب کودک, تصویرسازی, ادراک دیداری, گشتالت, فرشید مثقالی, نورالدین زرین کلک