سیدمحمد مهدی زاده طالشی - دکتری علوم ارتباطات، دانشیار دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
ناهید سعادت سیرت - دانشجوی دکتری علوم ارتباطات، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

هدف از این پژوهش، شناسایی و ارائه مولفه های اخبار جعلی رسانه های اجتماعی در ایران بوده است. شناسایی اخبار و اطلاعات جعلی در مقایسه با اطلاعات واقعی، پدیده شایان توجه رسانه های اجتماعی است که نوعی درهم تنیدگی معنایی را موجب می شود. در این پژوهش کیفی، داده­ ها با مصاحبه های نیمه ­ساختار یافته به صورت میدانی جمع آوری شده اند. جامعه هدف، متشکل از صاحبنظران و نخبگان حوزه ارتباطات اجتماعی، رسانه ها و خبر و روش نمونه ­گیری، هدفمند بوده است که از روش ­های نمونه ­گیری غیراحتمالی محسوب می شود. ۲۹ مصاحبه تا رسیدن به اشباع نظری، انجام گرفته و داده های حاصل از طریق نرم افزار MAXQDA نسخه۱۰ تحلیل شده است. در پژوهش حاضر با روش تحلیل مضمون، ۴ مضمون فراگیر و ۳۶ مضمون سازمان یافته به همراه مضامین پایه به عنوان گزاره ­های مطرح شده در مصاحبه ها، شناسایی شده اند. از مهم ترین مضامین سازمان یافته در تفاوت اخبار جعلی با اطلاعات واقعی (وسعت پوشش، فاقد اثر سازنده، مغرضانه بودن ، شبیه سازی شده، ایجاد جنگ روانی و اعتبار منبع)؛ در تشابه اخبار جعلی با اطلاعات واقعی (کارایی مشابه، ارزش خبری، سبک خبری و ثبات زمانی)، در اهداف اشاعه اخبار جعلی (ایجاد جنبش اجتماعی، فریب اذهان عمومی، تنش رسانه ای، جهت دهی افکار عمومی، فضای هیبریدی و گسترش ابهام) و در پیامدهای مصرف اخبار جعلی (ایجاد حس بدبینی، بی ­اعتباری نهادهای دولتی، اعتبار­یابی سلبریتی ­ها، حذف نخبگان مدیریتی، تلقین پذیری، یاس اجتماعی و تصمیم ­گیری شتابزده) بوده است.

اخبار جعلی, اطلاعات واقعی, رسانه های اجتماعی, پساحقیقت