وجیهه قربان نیا خیبری - استادیار، گروه مهندسی محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه صنعتی خاتم الانبیاء بهبهان
محسن آرمین - استادیار، گروه مهندسی منابع طبیعی- آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه یاسوج

مشارکت عمومی در مدیریت منابع یک مکانیسم مهم برای تضمین توسعه پایدار از نظر زیست محیطی است. از این رو، به دلایل مختلف، سازمانها و نهادهایی که در زمینه استفاده و مدیریت منابع فعالیت میکنند، از مشارکت مردمی در فعالیتهای خود حمایت میکنند. با این حال، سطح مشارکت و قدرت تصمیم گیری که به عموم داده میشود، با توجه به درک تصمیم گیرندگان از معنای مشارکت متفاوت است. از این رو، میتوان بین مشارکت به عنوان وسیله یا هدف تمایز قائل شد. برخی مشارکت را وسیله ای برای تحقق موثرتر و کارآمدتر اهداف مدیریت پایدار منابع میدانند. در این جنبه تمرکز بر نتایج مشارکت است. هنگامی که مشارکت به عنوان یک هدف در نظر گرفته میشود، اهمیت عمده ای به خود فرآیند مشارکت داده میشود که شامل توسعه نهادی، ظرفیتسازی و ارتقاء تواناییها برای پاسخ به نیازهای محلی است. در بسیاری از موارد، مشارکت مردم محدود به تامین نیروی کار و یا کمکهای خودیاری (مشارکتهای خود کمکی) مطلعین است و گاهی از آنها خواسته میشود نظر خود را بیان کنند. هر دو درک بر سطح مشارکت جوامع محلی در مدیریت منابع یا در اجرای پروژه ها در سطح محلی تاثیر میگذارد. تعداد زیادی فرایند پیچیده در چندین ابعاد چند لایه ای با هدف مشارکت مردم برای توسعه وجود دارد. رقابت ایجاد شده با موسسات جایگزین غیر دولتی کیفیت خدمات ارائه شده بوسیله سازمانهای دولتی را با چالش مواجه میکند و سیستم خدمات عمومی را وادار به بهبود میکند. بنابراین زمان آن رسیده که چشمانداز برنامهریزی و توسعه ملی و استانی متناسب با رویکرد توسعه مشارکتی باشد. همچنین پر واضح است که تا امروز اغلب سرمایه گذاریهای عمومی در ایران توسط سازمانهای دولتی به شکل یک رویکرد چند بخشی و بدون هماهنگیهای بین بخشی اجرا شده است. اکنون نیاز است که برنامه های توسعهای تحت یک چتر مدیریتی و مالی واحد، قرار داده شود، سپس این رویکرد بوسیله مکانیسم های مختلفی در سیاستگذاریهای بعدی اصلاح و بهینه شود. تجارب کشورهای مختلف دنیا نشان میهد که مشارکت مردم در توسعه نیازمند تدوین برنامه ای بلند مدت بر اساس مولفه های فرایند مشارکتی یعنی شفافیت در پروژه ها، ایجاد موسسات جایگزین، انجام فعالیتهای شروع طرح (فعالیتهای اعتماد سازی)، تعیین دقیق سهم جامعه محلی از توسعه، ظرفیت سازی، برابری حقوق و تدوین مناسب قوانین بودجهای است و تا سازو کاری اجرایی چنین مشارکتی فراهم نشود، حرف زدن از توسعه بیمعنی است و توسعه شهرستان بهبهان هم از این قاعده مستثنی نیست.

درس آموخته، مشارکت عمومی، منابع طبیعی، مدیریت