علی اسکوئی ارس - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
فریدون بابائی اقدم - دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
ایرج تیموری - دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

مکانسازی به عنوان رهیافتی جدید در راستای ایجاد فضاهای عمومی پایدار مطابق با خواستههای ذینفعان شهری مطرح شده است. از اصول مهم و راهبردی رهیافت مکانسازی میتوان به تاکید بر دیدگاه غیرمتمرکز (پائین به بالا) و مشارکتی در ایجاد فضاهای عمومی و همچنین دخالت دادن شهروندان در ارتباط با خلق فضاهای شهری اشاره نمود. پژوهش حاضر به مطالعه و بررسی مفاهیم، رویکردهای نظری، اصول، معیارها، شاخصها و همچنین تجارب داخلی و خارجی در ارتباط با مفهوم مکانسازی پرداخته است. روش پژوهش، توصیفی – تحلیلی است و به منظور گردآوری اطلاعات از منابع کتابخانهای، اسنادی و دیجیتالی بهرهگیری شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که در تمامی پروژههای موفق مکانسازی سه مولفه نظام هویتی (پیادهمداری و گسترش تعاملات اجتماعی، زندگی شبانه و توجه به کیفیتهای طراحی نظیر نورپردازی، ارتقای سرزندگی فضایی، کاربری مختلط، تقویت دسترسی و پیوستگی ارتباط میان مراکز شهری، بهرهگیری از اورگونومی رنگ باتوجه به شاخصههای اجتماعی، فرهنگی، تاریخی، اجتماعی و زیستمحیطی منطقه)، سرزندگی (ارتقای حس مکان، مقیاس انسانی و ایجاد هویت در فضا) و نظام فعالیتی (برابری در استفاده از فضا، دموکراسی در عرصه وتنوع و گستردگی کارکرد و کاربر) به عنوان مولفههای اصلی و تعیینکننده رویکرد مکانسازی مطرح میشوند؛ توجه به اجتماعمداری (معاشرتپذیری)، مشارکت، ارجحیت فعالیت نسبت به فرم، همهشمولی (Inclusiveness)، زمینهگرایی و پویایی در پروژههای موفق مکانسازی نقشی تعیینکننده دارند. مهمترین ویژگیهای رویکرد مکانسازی از دیدگاه نظریهپردازان مختلفی همچون جیکوبز، لراپ، سیته، مونتگومری و ... مشتمل بر پذیرای همه گروههای سنی بودن، انعطافپذیری فضا، پیادهمداری و خوانایی و تعاملات اجتماعی اشاره کرد. نتایج دیگر پژوهش نشانگر آن است که نحوه ارتباط معیارهای مطروحه به صورت به هم پیوسته و در تعامل با یکدیگر صورت میگیرد. به عبارت بهتر؛ هدف دستیابی به یکی از اهداف نیست، بلکه تمامی اهداف بایستی در راستای پیشبرد پروژههای مکانسازی به صورت یک سیستم عمل نمایند.

مکان سازی، فضاهای عمومی، مشارکت، همه شمولی، پیاده مداری