تحلیل نظام های تولید دام در ایران

نظام تولید دام یا دامداری به دو دسته گسترده و متمرکز به رسمیت شناخته شده است . دامداری در مناطق روستایی و عشایری به عنوان شیوه غالب دامداری گسترده بر مبنای فعالیت سنتی است که وابستگی زیادی به مراتع دارد. این شیوه دامداری، در تولید شیر و گوشت اهمیت زیادی دارد بطوریکه ۵۰ درصد گوشت قرمز کشور از دام های سبک دراین نظام تولید می شود. با توجه به روند ها و چالش های اخیر در ایران و حتی سایر نقاط جهان، این نظام دامداری دچار تحول اساسی شده است . هدف این مطالعه بررسی و تحلیل نظام های تولید دام در قالب دو شیوه دامداری گسترده و متمرکز با زیربخش های مرتبط با آن است . جمع بندی مرور مطالعات نشان می دهد در نظام دامداری گسترده دام مازاد، فشار زیادی بر مراتع وارد می کند و تخریب مراتع را به دنبال دارد که به نوبه خود معیشت دامداران را تحت تاثیر قرار می دهد. علاوه براین ، کارایی پایین اقتصادی، زیست محیطی و انرژی، عدم اصلاح نژاد و بیماری های دامی تا حدی عملکرد آن تحت تاثیر قرار می گیرد. از چالش های فراروی دامداری متمرکز می توان به عدم پرورش انواع دام به خصوص دام های سبک ، کاهش نژاد بومی و هزینه های زیاد اشاره کرد. به طورکلی هیچ کدام از دو نظام را نمی توان بطور کامل رد و یا تاییدکرد؛ بلکه هر کدام دارای نقاط ضعف و قوتی است که در ارزیابی ها باید به همه جوانب توجه کرد بطوریکه هرکدام با توجه به شرایطی کارآیی بیشتری دارند. این مطالعه پیشنهاد می کند در راستای مواجهه با چالش های هر دو نظام دامداری گسترده ومتمرکز باید اقدامات سنجیده و عقلانی صورت گیرد و از پتانسیل ها و مزایای آنها در راستای تعادل دام و مرتع ، مهار تخریب مراتع ، کاهش آسبب پذبری معیشت اجتماعات محلی و رفع نیازهای پروتینی کشور و در نهایت رشد اقتصادی کشور بهره برداری نمود.

کلیدواژه ها:

نظام تولید دام ، معیشت های پایدار ، مدیریت پایدار مراتع ، ایران.