معصومه حسینی - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه
محسن برین - استادیار گروه علوم خاک- دانشگاه ارومیه
میرحسن رسولی صدقیانی - استاد گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه
فرخ اسد زاده - دانشیار گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه

فسفر یکی از عناصر غذایی پرمصرف بوده که کمبود آن رشد گیاه را به ­شدت محدود می­کند. یکی از ساده­ترین و کم هزینه­ترین روش­های تامین فسفر گیاه کاربرد مستقیم خاک­فسفات می باشد اما در خاک­های آهکی به علت حلالیت ناچیز آن چندان موثر نیست. استفاده از خاک­فسفات مخلوط­شده با گوگرد و مواد آلی به همراه ریزجانداران حل­کننده­های فسفات از جمله این راهکارها محسوب می­شوند. این مطالعه با هدف مدل­سازی بررسی تاثیر نسبت­های مختلف ورمی­کمپوست، خاک­فسفات و گوگرد بر میزان انحلال و آزادسازی فسفر توسط قارچ آسپرژیلوس و ارائه سطوح مطلوب این متغیرها برای تهیه کود زیستی کارآمد انجام شد. بر این اساس تعداد ۲۰ آزمایش با استفاده از روش سطح پاسخ بر مبنای طرح مرکب مرکزی تعریف شد و اثر مقادیر مختلف متغیرهای ورمی­کمپوست، خاک­فسفات و گوگرد و به صورت کدبندی شده در محدوده­ی (۱+، ۰، ۱-) بر میزان انحلال فسفر بررسی شد. نتایج نشان­دهنده­ کارآمدی بالای (۸۸۴۱/۰= R۲) مدل طرح مرکب مرکزی در برآورد انحلال فسفر بود. بر اساس نتایج، برهمکنش ورمی­کمپوست با گوگرد ( ۰۵/۰>p ) و بر همکنش خاک­فسفات با گوگرد ( ۰۵/۰>p ) معنی­دار بود. نتایج تحلیل آماری ضرایب مدل طرح مرکب مرکزی حاکی از اثر مثبت و فزاینده ورمی­کمپوست، ورمی­کمپوست × گوگرد و خاک­فسفات × گوگرد بر افزایش انحلال فسفر می باشد. بر اساس پیش­بینی شرایط بهینه برای انحلال فسفر، مقادیر ۵۸ درصد ورمی­کمپوست، ۳/۲۳ درصد خاک­فسفات و ۷/۱۸ درصد گوگرد منجر به ماکزیمم انحلال فسفر (۰۴/۷۷۳ میلی­گرم بر کیلوگرم) توسط قارچ آسپرژیلوس در کود میکروبی ­می­شود.

مدل سازی, قارچ حل کننده فسفر, طرح مرکب مرکزی, کود زیستی