نجمه اکبری - PhD Candidate, Department of Mathematics, Faculty of Mathematics, Isfahan University of Technology, Isfahan, Iran
رسول عاشقی - Assistant Professor, Department of Mathematics, Faculty of Mathematics, Isfahan University of Technology, Isfahan, Iran
مریم نصیریان - Associate Professor, Infectious Diseases and Tropical Medicine Research Center AND Department of Epidemiology and Biostatistics, School of Health, Isfahan University of Medical Sciences, Isfahan, Iran

مقدمه: بیماری های عفونی از جمله ایدز (Acquired Immune Deficiency Syndrome یا AIDS)، امروزه جوامع بشری را درگیر کرده و کماکان هیچ درمانی برای آن یافت نشده است. این بیماری توسط ویروس نقص ایمنی انسانی (Human immunodeficiency virus یا HIV) ایجاد می شود که سیستم ایمنی بدن را درگیر می کند. هدف از انجام پژوهش حاضر، ساده سازی فرایند و مدل سازی ریاضی بیماری ایدز و فهم کلی از آن برای علاقمندان به مدل سازی بود. روش ها: در این مطالعه، چندین مدل ریاضی از نوع قطعی یا ایستا (بدون در نظر گرفتن شانس و تصادف در مقادیر پارامترهای ورودی) شرح داده شد و ارتباط آن با عملکرد HIV بررسی گردید. در این مدل ها، به نوعی آلوده کردن سلول های ایمنی، تکثیر ویروس، تولید سلول های آلوده و نقش سیستم ایمنی سلولی و هومورال در کاهش تکثیر سلول مورد توجه قرار گرفت. یافته ها: روند آلوده شدن سلول های ایمنی و ماکروفاژ با ویروس و حتی درمان برای کنترل این بیماری را نیز می توان به فرم ریاضی به تصویر کشید. پس از نوشتن مدل ریاضی و تحلیل مدل به فرم دستی و کامپیوتری، می توان شاخص های مهم در کاهش یا افزایش سرعت این بیماری را یافت و با کنترل آن، سطح گسترش بیماری را کاهش داد و منجر به مرگ دیرهنگام شخص شد. به منظور تحلیل هرچه بهتر این بیماری، می توان تمامی عوامل موثر را در مدل وارد کرد و به صورت یک مدل ریاضی گسترده بیان نمود، اما با افزایش آن عوامل، به مراتب تحلیل آن ها مشکل تر خواهد شد که با ثابت فرض کردن برخی عوامل مدل ساده تر خواهد شد. نتیجه گیری: به منظور درک بهتر تاثیر HIV بر سیستم ایمنی و ایجاد عفونت در بدن انسان و همچنین، تاثیر درمان بر کنترل این عفونت، می توان از مدل های ریاضی استفاده نمود. به این ترتیب، قبل از انجام هرگونه اقدامات درمانی، می توان با استفاده از مدل های ریاضی مشخص کرد که کدام درمان در کنترل عفونت تاثیرگذارتر می باشد.

HIV virus, Immune system, Infectious diseases, Mathematical model treatment, ویروس نقص ایمنی انسانی؛ سیستم ایمنی؛ بیماری عفونی؛ مدل ریاضی؛ درمان