مریم اکبری علاف - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم نهج البلاغه، دانشگاه بین المللی امام رضا علیهالسلام، مشهد، ایران
قاسم شهری - استادیار دانشگاه بین المللی امام رضا علیهالسلام، مشهد، ایران
نعمت اله فیروزی - استادیار دانشگاه بین المللی امام رضا علیهالسلام، مشهد، ایران

همگام با اهمیت یافتن روزافزون موضوع اخلاق در جهان امروز و با توجه به وجود مفاهیم عمیق در آثار ائمه (ع)، بررسی مصادیق هوش اخلاقی در نهج البلاغه، به عنوان یک مفهوم نوظهور در حوزه اخلاق مدنظر پژوهشگران قرار گرفت و از طریق مطالعه عمیق و سطر به سطر کتاب گرانقدر نهج البلاغه و با استفاده از روش تحلیل مضمون، کلیه خطبه ها، نامه ها و حکمت های آن حضرت بررسی و مصادیق هوش اخلاقی در نهج البلاغه استخراج گردید. در بررسی اولیه متن، قریب به ۱۲۰ کد شناسایی شد که پس از پالایش مجدد، کدهایی که همپوشانی مفهومی داشتند در قالب مفاهیم مشترک سازماندهی گردیدند و در نهایت، طبقاتی از مفاهیم شکل گرفت که حاصل آن در قالب ۱۳ مولفه، در این نوشتار عرضه شده است. در حال حاضر و برمبنای نقطه نظرات پژوهشگران مختلفی که در این عرصه به تحقیق پرداخته اند، مولفه هایی ازجمله رفتار مستمر در جهت ارزشهای اخلاقی، خودکنترلی، ایستادگی برای حق اهمیت قائل شدن برای دیگران، وفای به عهد، صداقت، انصاف، پذیرش مسئولیت تصمیمات خود، توانایی بخشش خود، توانایی بخشش دیگران، مهربانی و نوعدوستی شناسایی شده اند. در نتیجه پژوهش حاضر، با محور قرار دادن ماهیت هوش اخلاقی، امکان تقویت مفهوم هوش اخلاقی با معرفی سه مولفه جدید به مجموعه عناصر موجود در ادبیات هوش اخلاقی فراهم گردید که عبارتند از: داشتن معنا در زندگی، آخرت اندیشی و باور به نظارت مستمر الهی.

هوش اخلاقی، نهج البلاغه، حضرت علی (ع)