فرزانه آشوری - دانشجوی کارشناسی ارشد حفاظت و مرمت میراث معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران
حسین راعی - استادیار، گروه مرمت میراث معماری و شهری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران

مزارع و مجموعه های مختلفی در قالب ها و گونه های متفاوت در سراسر کشور وجود دارند که بخشی ازمیراث تاریخی و کشاورزی ایران را تشکیل میدهند. توجه به این میراث و شناخت گونه های مختلف آن در سراسرکشور، امری ضروری و با اهمیت بالا است. استان قم نیز یکی از مناطقی است که دارای مزارع متنوعی بوده کهدرخور توجه هستند. پژوهش پیش رو به معرفی و شناخت یکی از مزارع اربابی این شهر پرداخته است. در اینراستا از اسناد و کتب متنوعی بهره گرفته شده و در کنار آنها، تلاش شده است تا از طریق مصاحبه با افراد محلیو آگاه، شناخت نسبت به این اثر، تسهیل شود. هدف از این پژوهش، جلب توجه جامعه ی علمی و دانشگاهی نسبتبه میراث کشاورزی و شناسایی انواع آنها در سطح کشور است و تلاش میگردد تا به سوالات محوری در رابطه باارتباط کارکرد و کالبد در این مجموعه، پاسخ مناسبی ارائه کند.مسئله ی اصلی تحقیق، کمبود دانش و آگاهی لازم نسبت به میراث کشاورزی و انواع مجموعه هایکشتخوانی در کشور است، شناخت درست این مجموعه ها میتواند گامی در راستای حفاظت از آنها باشد. بنابراین،پژوهش پیش رو، قابلیت های کارکردی و کالبدی مجموعه ی تاریخی سزاوار را مورد بررسی و شناخت قرار داده وبه این نتیجه رسیده است که بنای مزرعه به دستور حاج حسینعلی سزاوار، در دوره ی قاجار گذاشته شده است. اوتوانست با جمع آوری رعایایی از شهر قم و ساخت عناصری چون قلعه، آبانبار، باغات و زمین های زراعتی، به آنهاسکونت داده و دست به تولید محصولاتی چون انار و اسفناج و پنبه بزند. حفاظت از مزرعه تابع برقراری تولیدکشاورزی و تثبیت کارکرد آن بوده است.

مزرعه مسکون سزاوار، میراث کشاورزی، مجموعه ها و قلاع کشت خوانی، قم