تارا احمدی - کارشناس ارشد راهوترابری، آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک
محمدرضا قربانی نیک - دکترای راهوترابری، آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک

ایجاد زیرساخت مناسب جهت فراهم کردن ایمنی کاربران راه از اهمیت بالایی برخوردار است. در راه های دوخطهجدانشده به دلیل امکان سبقت گرفتن و احتمال تصادف رخ به رخ، همواره چالش های زیادی وجود دارد. این مسئله درمناطق کوهستانی به دلیل ازدیاد شیب طولی مسیر و ایجاد اختلاف بین سرعت حرکت وسایل نقلیه سبک و سنگینتشدید خواهد شد. آیین نامه طرح هندسی راه های برون شهری ایران (ضابطه شماره ۱ - ۸۰۰)، به منظور حفظ ایمنی وسطح سرویس محورهای کوهستانی در راه های جدانشده، ایجاد خط کمکی سربالایی را در برخی مقاطع با استفاده ازمعیارهای فنی توصیه کرده است. برای تعیین مقاطع نیازمند به احداث خط کمکی سربالایی با داشتن طول و میزانشیب سربالایی هر قطعه از پروفیل طولی راه، از منحنی های سرعت- مسافت وسایل نقلیه سنگین استفاده می شود. استفاده دستی از این منحنی ها برای طول قابل ملاحظه ای از محور زمانبر بوده و به دلیل پیوسته بودن تعیین سرعت وسایل نقلیهسنگین در قطعات پیاپی، با خطا همراه است. در این مقاله با هدف توسعه الگوریتمی سیستماتیک برای تعیین سرعتوسایلنقلیه سنگین در تمام طول محور، با در نظر گرفتن معیار "افت سرعت خودروی سنگین کامیون طرح به میزان ۱۵کیلومتر بر ساعت یا بیشتر"، مقاطع مستعد جهت ایجاد خط کمکی سربالایی به صورت هوشمند تعیین خواهد شد. داده-های مورد استفاده در این پژوهش مربوط به پروژه PMS راه های شریانی کشور و خروجی سنسور IMS دستگاه RSPهفت لیزری است. در نهایت الگوریتم توسعه داده شده در این مقاله، بر روی محور کرج- چالوس (محدوده استان البرز)پیاده سازی شده و مشخص گردید ۹ مقطع به طول کل ۱۴۲۰۰ متر مستعد ایجاد خط کمکی سربالایی است. همچنیندر ۸۶ % از طول این مقاطع مستعد ایجاد خط کمکی سربالایی، محور فاقد این خط بوده که با توجه به سایر شرایطمحیطی بایستی مطالعه تکمیلی و در سطح پروژه جهت امکان سنجی ایجاد این خطوط انجام شود.

شیب طولی، پروفیل طولی راه، مقاطع سربالایی و سرپایینی، الگوریتم محاسبه سرعت قطعات، خط کمکی سربالایی