یاسین دایی - پژوهشگر دکتری معماری دانشگاه آزاد اسلامی
غزال صفدریان - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی

اصطلاح "فضا" در طراحی و معماری معمولا رابطه ی نزدیکی با مفهوم "خالی" برقرار می کند. معماری قرنبیستم؛ معماری فضا است. محدود شدن ادراک انسان از مفهوم خالی در حد فقدان مصالح و ماده، موجبشده است، این مفهوم تا حد بسیار زیادی تحقیر بشود درحالیکه خالی مفهومی گسترده است که هم درعین و هم ذهن بدون استفاده باقی مانده و این در حالی است که افزایش جمعیت باعث کمبود فضا دربسیاری از شهرهای جهان شده است. درک محدود انسان معاصر از مفهوم خالی و تحقیر و انحصار آن بهکاستن از ماده و فقدان ماده در برابر وجود ماده، معماری امروز را دچار چالش هویتی کرده است. در اینمعماری تاریکی به اندازه روشنایی، حضور بهاندازه عبور، سکوت بهاندازه بیان و خالی به اندازه پر، اهمیتندارد. گویی معماران امروز نسبت به فهم خالیها ناتوان شدهاند و آنها را نمی بینند. پیامدهای کم اهمیتشدن مفهوم خالی، مشکلاتی از قبیل عدم وجود تعادل و یکپارچگی در معماری، بی هویتی و چهره نازیبایخانه ها و شهرها و مشکلات محیط زیستی را در پی داشته است. لذا در معماری و شهرسازی امروز پوچیو تهی جایگزین مفهوم خالی شده اند. در چند سال اخیر، احیای فضاهای مرده شهری به جنبشی عظیم درمیان برنامه ریزان و معماران شهری تبدیل شده و همین امر بر زیست پذیری بیشتر شهرها افزوده است.

معماری، فضا، فضاهای خالی