شاه نفتی: نفت و سقوط رژیم پهلوی

نفت از عناصر اساسی در شکل دهی به نظام اجتماعی و سیاسی ایران معاصر و نیز یکی از منابع اصلی تاثیرگذار در ظهور و سقوط حکومت های ایران بوده است. دولت های تاریخ معاصر ایران هیچ گاه نتوانسته اند بدون نفت کشور را اداره کنند. وقتی که درآمد نفتی منبع اصلی تامین هزینه های حکومت باشد، با نوسان این درآمد، اقتدار حکومت نیز دچار بحران خواهد شد. نحوه مواجهه دولت های مختلف ایران با درآمدهای نفتی و چگونگی هزینه کردن این درآمدها نیز نقشی مهم در آینده دولت داشته است. برای اثبات این مدعا، در این مقاله کوشش شده است نقش نفت در حکومت محمدرضا پهلوی تبیین شود. برای این منظور، به روش تاریخی و با استفاده از نظریه روان شناختی ماروین زونیس به تحلیل دوران حکومت محمدرضا پهلوی از زاویه نفت پرداخته شده است. به دلیل متکی بودن سلسله پهلوی به شخص شاه و نقش کانونی او در رژیم، طبیعتا ویژگی های شخصیتی و روانی شاه در عملکرد و ساختار نظام تاثیر بسیاری می گذاشت. نفت از منابع اصلی و اساسی قدرت شاه بود و طبق نظریه زونیس، دو رکن از چهار رکن اساسی شخصیت شاه وابسته به نفت بود. یافته های این مقاله مبین آن است که یکی از دلایل سقوط روانی شاه و به تبع آن نظام متکی بر شخص شاه، بحران های نفتی منتهی به تزلزل ارکان روانی او بود.

کلیدواژه ها:

نفت ، محمدرضا پهلوی ، انقلاب اسلامی ، ماروین زونیس ، تبیین روان شناختی انقلاب اسلامی