زهره رحمانی - دانشجوی کارشناسی ارشد ادبیات روایی دانشگاه کوثر بجنورد
مژگان میرحسینی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کوثر بجنورد

مقاله حاضر به بررسی توتمیسم در قصه ها و افسانه های خراسان شمالی پرداخته است. توتم عبارتست از یک حیوان یا شیء یا گیاه که افراد یک قبیله اصل و منشا خود را از آن دانسته و خود را با آن متحد می دانند. از نظر انسان اولیه بعضی از پدیده های عالم مقدس بوده و حتی بعضی از این انسان ها خود را از نسل آن پدیده ها می دانستند. در پژوهش حاضر با روش کتابخانه ای و توصیفی - تحلیلی به بررسی قصه ها و افسانه های مکتوب خراسان شمالی با تکیه بر سه اثر «درخت چهل دستان» از کلیم الله توحدی «شبانه های کویر» از حسین اسکندری و «افسانه های خراسان، اسفراین» از حمیدرضا خزاعی پرداخته شده تا بدین پرسش پاسخ داده شود که در قصه ها و افسانه های خراسان شمالی چه مظاهری از توتمیسم نمود دارد؟ با بررسی و جستجو در این آثار مشخص گردید که مظاهری از توتمیسم شامل گیاهان مقدس، برخی حیوانات، عناصر چهارگانه و تبدیل انسان به گیاه و حیوان در آنها نمود دارد. در میان تمام مظاهر بیان شده از توتمیسم، گیاهان درمانگر و نیز مقدس دانستن برخی حیوانات و عناصر طبیعی نشانه اهمیت زندگی بر پایه کشاورزی و دامداری و نیز تاثیر دین و مذهب مردم در مقدس دانستن آفریده های خداوند است. همچنین این موارد مطابق با فرهنگ مردم خراسان شمالی و ترسیم گر باور مردم این خطه است.

توتم، توتمیسم، قصه ها، افسانه ها، خراسان شمالی