ثریا آذربراء - دانشجوی دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران
ثوراله نوروزی داودخانی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی ، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
محمدرضا شاد منامن - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران
رضا مصطفوی سبزواری - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

شاعری که هم بر صورت و هم بر محتوا می اندیشد نمی تواند از برخی ظرفیت های گسترده زبان غافل بماند. عنصر رنگ علاوه بر ایجاد و انگیزش انواع هنرسازه ها می تواند در القای مضامین و باورهای فرهنگی نقشی بسزا داشته باشد. در پژوهش حاضر به روش توصیفی - تحلیلی، به بررسی تطبیقی کارکردهای هنری و تناسبات محتوایی عنصر رنگ در دو منظومه هفت پیکر و هشت بهشت پرداخته شده است. نتایج نشان می دهد که نظامی هنر سازه هایی چون حسن تعلیل، تمثیل، استعاره، کنایه و ایهام را با استفاده از عنصر رنگ ایجاد کرده است. پیرنگ و حوادث مربوط به هر کدام از این داستان ها با رنگ مخصوص به آن هماهنگ و متناسب است به گونه ای که هیچ رنگ دیگری را نمی توان به جای رنگ دیگر به کار برد. نظامی در تناقضی شاعرانه، هر کدام از رنگ ها را بر رنگ دیگر برتری می دهد؛ گویا با این روش می خواهد به رقابت پنهانی شاهزادگان راوی این داستان ها برای جلب محبت بهرام گور اشاره بکند. امیرخسرو دهلوی در آغاز همه افسانه ها تصویری از طلوع صبح به نمایش می گذارد که متناسب با رنگ همان گنبدی است که بهرام گور در آن اقامت خواهد کرد و به نوعی «براعن استهلال» به کار می برد. او همچون نظامی در پایان هر کدام از داستان ها به برتری رنگ مخصوص آن گنبد اشاره می کند. از میان افسانه های هشت بهشت، دو گنبد مشکین و گلناری ارتباط محتوایی چندانی با رنگ منتخب ندارند.

عنصر رنگ، هفت پیکر، هشت بهشت، نظامی، امیرخسرو، کارکردهای هنری