محمد دالوند - گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه لرستان
آرش آذرفر - گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه لرستان
امیر فدایی فر - گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه لرستان
علی مصطفی تهرانی - موسسه تحقیقات علوم دامی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.

چکیدهسابقه و هدف: در پستانداران نیاز به مواد معدنی در دوره آبستنی جهت رشد و نمو جنین افزایش می یابد و در اواخر دوره آبستنی به بیشترین مقدار خود می رسد. بنابراین تامین مواد معدنی کم مصرف برای میش های آبستن برای حفظ جنین و بهبود رشد بره های متولد شده بسیار حائز اهمیت است. سلنیوم و کبالت دو عنصر ضروری برای نشخوارکنندگان می باشند که نقش مهمی در عملکرد حیوانات دارند. سلنیوم برای حفظ اعمال فیزیولوژیکی طبیعی بدن ضروری است، همچنین در ساخت هورمون های تیروئیدی و تبدیل تیروکسین به تری آیودوتیرونین نقش مهمی دارد. کبالت از جمله عناصر ضروری است که نقش مهمی در ساختار ویتامین ۱۲B دارد و بنابراین پژوهش حاضر با هدف استفاده از قرص آهسته رهش سلنیوم و کبالت بر تولید و ترکیب شیر، عملکرد تولید مثلی و برخی از فراسنجه های خونی میش های لری بختیاری انجام شد. مواد و روش ها: از۱۰۰ راس میش نژاد لری بختیاری با میانگین سن سه تا چهار سال و میانگین وزنی ۴۴/۵ ± ۵۵/۴۷ کیلوگرم در قالب طرح کاملا تصادفی استفاده شد. تیمارهای آزمایشی شامل: ۱) میش های شاهد بدون دریافت قرص آهسته رهش، ۲) میش های دریافت کننده قرص آهسته رهش سلنیوم با نرخ رهش ۳/۰ میلی گرم در روز، ۳) میش های دریافت کننده قرص آهسته رهش کبالت با نرخ رهش ۳/۰ میلی گرم در روز و ۴) میش های دریافت کننده قرص آهسته رهش سلنیوم و کبالت با نرخ رهش ۳/۰ میلی گرم سلنیوم و کبالت در روز بودند. خون گیری ۷۶ روز پس از معرفی قوچ ها به گله (اواسط دوره آبستن) و یک ماه پس از زایمان انجام شد و فراسنجه های خونی شامل غلظت سلنیوم، روی، آهن، تری آیودوتیرونین، تیروکسین سرم خون و فعالیت آنزیم کراتین فسفو کیناز تعیین گردید. تعداد و درصد میش های آبستن، تعداد و درصد سقط جنین، تعداد و درصد بره های بروز دهنده بیماری ماهیچه سفید، تعداد و درصد بره های تلف شده تا سن ۷۰ روزگی نیز ثبت گردید. یافته ها: استفاده از قرص آهسته رهش سلنیوم و کبالت تاثیری بر تعداد میش های آبستن، تعداد بره متولد شده سالم، تعداد دوقلوزایی، تعداد بره با علائم بیماری ماهیچه سفید و بره های زنده تا سن ۷۰ روزگی نداشت. تولید شیر، در میش های دریافت کننده قرص آهسته رهش کبالت و سلنیوم-کبالت نسبت به سایر تیمارها بالاتر بود (۰۵/۰>P). درصد چربی شیر در میش های دریافت کننده قرص آهسته رهش کبالت و سلنیوم-کبالت نسبت به سایر تیمارها کمتر بود. درصد پروتئین شیر در تیمار دریافت کننده قرص آهسته رهش سلنیوم-کبالت به طور معنی داری بیشتر از تیمار شاهد بود (۰۵/۰>P)، اما تفاوت معنی داری با سایر تیمارها نداشت. غلظت سلنیوم سرم در میش های دریافت کننده قرص آهسته رهش سلنیوم و سلنیوم-کبالت نسبت به سایر تیمارها بالاتر بود (۰۵/۰>P). غلظت سرمی روی، آهن و فعالیت کراتین فسفوکیناز سرم تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت. غلظت سرمی ویتامین ۱۲B در میش های دریافت کننده قرص آهسته رهش کبالت و سلنیوم-کبالت به طور معنی داری بیشتر از سایر تیمارها بود (۰۵/۰>P). غلظت سرمی تری آیودوتیرونین و تیروکسین تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت (۰۵/۰>P)، اما نسبت تیروکسین به تری آیودوتیرونین در میش های دریافت کننده سلنیوم و سلنیوم-کبالت به طور معنی داری کمتر از سایر میش ها بود (۰۵/۰>P). نتیجه گیری: نتایج کلی نشان داد خوراندن قرص آهسته رهش سلنیوم-کبالت در زمان همزمانسازی فحلی در میش سبب افزایش غلظت سلنیوم و ویتامین ۱۲B سرم خون قبل و بعد از زایمان شد که این امر باعث افزایش چشمگیر تولید شیر و بهبود برخی ترکیبات شیر شد.

بره, سلنیوم, شیر, کبالت, میش