فاروق نعمتی - دانشیار گروه زبان و ادبیات عرب، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
رضا کیانی - دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات عرب، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

بیان مسئله: زبان ادبی، به ویژه شعر، بستری مناسب برای تجلی آموزه های قرآنی شاعرانی است که به پشتوانه ارجاع دادن اندیشه هایشان به کلام مقدس وحی، امکان دریافت و تفسیر معنوی سروده های خود را برای مخاطبان فراهم می آورند. در این زمینه، حزین لاهیجی، شاعر صوفی مسلک قرن دوازدهم، به شیوه های گوناگون تحت تاثیر قرآن قرار گرفته و با الهام از آیات آسمانی، به فرایند خوانش و تحلیل سروده های عرفانی خود یاری رسانده است. پژوهش حاضر تلاشی برای واکاوی شیوه های اثرپذیری حزین لاهیجی از قرآن کریم در تببین برخی مضامین عرفانی است. در این پژوهش، نگارندگان بر آن هستند با بررسی سروده های شاعر به سه پرسش زیر پاسخ دهند: حزین به چه شیوه هایی از کلام وحی تاثیر پذیرفته است؟ عمده ترین مفاهیم عرفانی ارجاع داده شده شعر حزین به مضامین قرآنی کدام است؟ حزین در اشعار عرفانی، چگونه بن مایه های قرآنی را با تصرفات شاعرانه همسو کرده است؟روش: روش پژوهش، توصیفی  تحلیلی و با تکیه بر سروده های حزین لاهیجی است.یافته ها و نتایج: تاثیرپذیری حزین به دو فرم صریح و غیرصریح، گاه از محتوا وگاهی از واژگان قرآن نمود می یابد؛ به گونه ای که مفردات، ترکیبات، مضامین و حوادث قرآنی، همسو با سروده هایش، زمینه تنوع بیان و تبلور اندیشه های عرفانی وی را ایجاد می کند. نتایج پژوهش گویای آن است که مفاهیم ناب حوزه عرفان مانند «توکل»، «تجلی»، «استقامت»، «قرب»، «فنا» و «بقا»، به پشتوانه آیات مبین الهی، تاویلی روحانی یافته اند. افزون بر این، هنجارشکنی های عامدانه حزین، بخشی از سروده های وی را در هاله ای از تصرفات شاعرانه فروبرده است.

مفاهیم قرآن کریم, هنرآفرینی مضمونی, شعر عرفانی فارسی, حزین لاهیجی