احمد احمدی - مربی پژوهشی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی
امرعلی شاهمرادی - استادیار پژوهشی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
صدیقه زارع کیا - کارشناس ارشد بخش منابع طبیعی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد
الهه احمدی - دانشجوی کارشناسی ارشد مرتع داری دانشکده منابع طبیعی ساری
سعیده ناطقی - دانشجوی دکترای بیابانزدایی دانشگاه هرمزگان

مطالعه رفتار اکولوژیکی گیاهان به­عنوان عناصر اصلی اکوسیستم و ویژگیهای رویشگاهی آنها گامی اساسی در جهت یافتن راه­حلهای مناسب برای حفظ، اصلاح و احیاء این بخش مهم از منابع طبیعی تجدید شونده است. گیاه مرتعیAstrgalus effusus  متعلق به خانواده بقولات و از گیاهان خوشخوراک و دائمی مناطق نیمه­استپی است. به منظور مطالعه آت­اکولوژی این گونه، ابتدا رویشگاههای آن در استان مشخص شد؛ سپس ویژگیهای رویشگاهی شامل پستی و بلندی، اقلیم و خاک تعیین گردید. گونه های همراه، چگونگی حضور گونه مورد مطالعه در پوشش گیاهی، سیستم ریشه، فنولوژی، ارزش رجحانی و آفات گیاه نیز بررسی شد. نتایج بدست­آمده نشان می­دهد که این گونه در تمامی حوزه­های آبخیز استان از ارتفاع ۳۵۷۹-۸۰۰ متر از سطح دریای آزاد و در تمامی جهات جغرافیایی دیده می شود. میانگین بارندگی در این رویشگاهها ۲۲۳ تا ۳۶۲ میلی­متر برآورد شد. متوسط درجه حرارت سالانه ازحداقل ۶/۹ تا ۱۳ درجه سانتی­گراد متفاوت است. مطالعات خاکشناسی نشان داد که این گونه بهترین رشد را در خاکهای با بافت متوسط از شنی­لومی تا لومی­رسی با اسیدیته ۰۴/۸-۰۴/۷ و هدایت­الکتریکی ۵۴/۰- ۴/۰دسی­زیمنس بر متر داشت. بررسی نحوه حضور گونه مورد نظر در پوشش گیاهی رویشگاههای مختلف آن نشان داد که پوشش تاجی این گونه ۴-۲ درصد، تراکم ۲۴۰۰۰-۷۰۰۰ پایه در هکتار و فراوانی آن ۷۰-۵۰ درصد می­باشد. از گونه­های همراه می­توان به گونه­هایBromus tomentellus ، Onbrychis cornuta، Thymus kotschyanus وAchillea millefolium  اشاره کرد. این گونه در منطقه گل آدم سلماس (با ارتفاع ۲۰۰۰ متراز سطح دریا) رشد اولیه خود را از اواسط فروردین شروع نموده و تا اواسط اردیبهشت­ماه به رشد رویشی خود ادامه می­دهد، اواسط خرداد، اواخر تیر و اواخر مردادماه به­ترتیب زمان گلدهی، رسیدن بذر و ریزش بذر می­باشد. در منطقه پلدشت با ارتفاع۸۰۰ متر از سطح دریا، مراحل فنولوژی حدود ۲۰ تا ۲۵ روز زودتر از منطقه گل آدم اتفاق می­افتد. این گونه جزو گیاهان راست­ریشه بوده و گسترش ریشه آن تا سه متر در روستای دول پمو حوزه آبخیز مهاباد بررسی شده است. این گونه فاقد هر گونه ماده سمی است و علوفه بهاره مناسبی برای دامها محسوب می­شود.

آت اکولوژی, گونه مرتعی, Astragalus effusus, استان آذربایجان غربی